W Polsce religia i Kościół zachowały wielkie wpływy społeczne, ale zapłaciły za to cenę, jaką zwykle płaci się za masowość: polska religijność jest wybiórcza i płytka. Wybiórcza, bo nagina wiarę do okoliczności (wiara sobie, życie sobie); płytka, bo najczęściej poprzestająca na zewnętrznych rytuałach, symbolach i manifestacjach, jak pielgrzymki czy kult Jana Pawła II. Polacy czują, że nie jest dobrze: w niedawnym sondażu Pracowni Badań Społecznych zapytano, jaka część Polaków postępuje w życiu zgodnie z Dekalogiem. Odpowiedzi: mniejszość – 45 proc., prawie nikt – 15 proc., połowa – 20 proc., większość – 13 proc. A zatem aż 60 proc. społeczeństwa uznało, że w Polsce Dekalog w praktyce nie jest przestrzegany. Podobne badania – dotyczące aktualności poszczególnych przykazań – zostały przeprowadzone na zlecenie „Polityki”.
Michał Jagiełło. Taternik, były szef TOPR, obecnie dyrektor Biblioteki Narodowej w Warszawie
Pan powiedział swoje, ja powiem swoje – stwierdził Marek Wagner wchodząc na trybunę sejmową po premierze Jerzym Buzku, by wystąpić w imieniu SLD. Mówiąc „swoje” każdy starał się udowodnić, że nie on budżetowej dziurze winien lub przynajmniej pomniejszyć swój w niej udział. Tymczasem prawda jest taka, że choć z obecnego gabinetu nikt odpowiedzialności zdjąć nie może, pracowali na nią wszyscy od lat.
Zarząd lubelskiego Daewoo Motor Polska złożył w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Podobny scenariusz może się niebawem powtórzyć w warszawskich zakładach koreańskiego koncernu. To już koniec Daewoo w Polsce – wzdychają pesymiści. Ale nie koniec produkcji samochodów w Warszawie i Lublinie, pocieszają optymiści.
Wybory prezydenckie na Białorusi niewiele miały wspólnego z demokratycznymi procedurami. Trwały sześć dni, od wtorku do niedzieli, i przebiegały pod dyktando urzędującego prezydenta Aleksandra Łukaszenki. Jednak bez względu na wynik, który nie mógł być w tej sytuacji inny, zmieniły białoruską rzeczywistość i scenę polityczną.
Po wygranej z Norwegami – co oznaczało, że po kilkunastu latach Polska znów zagra w finale piłkarskich mistrzostw świata – kraj ogarnęła euforia. Ludzie wyszli świętować na ulicę – kiedy ostatni raz mieli na to ochotę? Internauci na całą noc zakorkowali łącza dzieląc się radosnymi komentarzami. Mimo ponurych prognoz gospodarczych, rekordowego bezrobocia, nagle zrobiło się jakoś bardziej optymistycznie. Skurczyła się nawet dziura budżetowa. Psychologia dobrze zna ten fenomen.
Nazwały się z angielskiego NGO – organizacje pozarządowe. Przez ostatnie dziesięć lat urosły po cichu w wielką siłę. Wpływają na coraz więcej sfer życia w kraju, w niektórych nawet zdobyły monopol. Zatrudniają na etatach 100 tys. osób i dysponują wielomilionowymi środkami, często – budżetowymi, i równie często poza wszelką kontrolą. Trudno też o dziwniejszą mozaikę ludzi i motywów. Obok oddanych społeczników – niespełnieni ambicjonerzy. Obok szlachetności celów – cwane naciągactwo. Obok filantropii – zwykły biznes.
Straty po lipcowej powodzi szacują teraz wszyscy: rząd, lokalne władze, sami powodzianie. Paradoksalnie najłatwiej idzie z tymi materialnymi. Bo jak zmierzyć złość, zawiść i gorycz, które wypłukała wielka woda?
Problem miał potrwać trzy lata. Tak sądzono przed 50 laty, gdy ONZ powołała urząd komisarza do spraw uchodźców. Wtedy chodziło o uciekinierów zza żelaznej kurtyny. Pół wieku później – tej rocznicy nie ma co świętować – urząd działa dalej, ma coraz mniej środków i coraz więcej roboty. Dramat afgańskich uchodźców z frachtowca „Tampa” przypomniał światu, że współczesne wędrówki ludów bynajmniej nie ustały z magiczną datą roku 2000.
Gdyby norweski frachtowiec z 433 azjatyckimi uchodźcami na pokładzie chciał zawinąć powiedzmy do Gdańska, to czy nasz rząd pozwoliłby zejść im na ląd? Kto zająłby się wówczas tyloma uchodźcami? Jak my jako społeczeństwo przyjęlibyśmy takich gości? Nie są to tylko teoretyczne pytania. Już w 1990 r. mieliśmy spore kłopoty, kiedy to szwedzkie władze imigracyjne deportowały promami do Świnoujścia kilkuset obywateli państw arabskich i afrykańskich.
Ledwie szwajcarskie banki zaczęły po pół wieku spłacać stare rachunki, nastąpił prawdziwy wysyp pozwów ze spóźnionymi pretensjami. Do francuskich kolei – że woziły do obozów koncentracyjnych, do Ameryki – że w porę nie zbombardowała Auschwitz. A teraz na konferencji w Durbanie (RPA) kraje afrykańskie – i amerykańscy Murzyni – przebili wszystkich: za kajdany i niewolniczy wyzysk żądają bilionów dolarów. Czy sąd jest jednak właściwą instytucją do wyrównywania krzywd i poprawiania historii?
Kto i jak ma dokonywać obrzezania, aby było higienicznie i nie bolało? Ten wydawałoby się szczegółowy i raczej marginalny temat wywołał ogólnonarodową debatę. W sprawę nieoczekiwanie zaangażował się Światowy Kongres Żydów, wytaczając najcięższe działa.
[średnie]
[dobre]
[bardzo dobre]
Ze Stanisławem Lemem rozmawia Katarzyna Janowska
Jerzy Kawalerowicz kręcąc „Quo vadis” nie chciał podrabiać Hollywoodu, ścigać się z „Gladiatorem” czy innymi tego rodzaju widowiskami historyczno-komputerowymi. Sam zachował się trochę jak jego Petroniusz, który wie, co jest teraz w świecie modne, ale nie ma najmniejszego zamiaru przyłączać się.
Okazuje się, że zasada „kto pierwszy ten lepszy”, obowiązuje nie tylko na bieżni czy basenie pływackim. Także historycy sztuki lubią tropić tych, którzy namalowali coś lub wyrzeźbili tak jak nikt przed nimi. A nominacja na pioniera zapewnia stałe i niepodważalne miejsce w różnych encyklopediach. Czasami jednak kandydatów do pierwszeństwa jest kilku i sprawa nabiera rumieńców. Jak na przykład w kwestii ustalenia, kto wymyślił abstrakcję. Jest okazja, by ten spór przypomnieć, albowiem wmieszany weń jest Mikalojus Čiurlionis, litewski artysta, którego prace oglądać można w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Przed paroma tygodniami Adam Krzemiński wezwał na tych łamach Andrzeja Wajdę do nakręcenia filmu o „sąsiadach” z Jedwabnego, poniechania za to zamiaru przeniesienia na ekran „Zemsty” – „szlacheckiej ramoty” i „kontuszowej cepeliady”. Intencje wezwania były czytelne: Krzemińskiemu nie od dziś marzy się wielka debata na temat pamięci, kultury narodowej, psychologii społecznej. Po diabła jednak starania o podobne rekolekcje ozdobił pogardliwym szturchańcem wymierzonym pisarzowi sprzed półtorawiecza, który w tych kwestiach miałby może więcej do powiedzenia, niżby się to niechętnym śniło?
Rozmowa z piosenkarzem Tomem Jonesem
Od kilku lat czekamy na nową powieść autora „Weisera Dawidka”. Gęstą, inspirującą, bogatą w znaczenia – jak jego literacki debiut. „Mercedes Benz – z listów do Hrabala” – najnowsze dzieło Huellego, od trzeciego września goszczące na antenie radiowej Trójki (książka ukaże się pod koniec października w ZNAK-u) – wedle wszelkich znaków na niebie i ziemi – to jeszcze nie to. Źródłem do jej napisania stały się rodzinne zdjęcia, wspomnienie o kursie prawa jazdy, który Huelle odbył na początku lat 90., a także miłość do Hrabala.
Dla jednych był arcykapłanem popkultury i metafizycznym magiem opętanym szaleństwem, dla innych sprytnym szarlatanem, który z wysokości uniwersyteckich katedr przepowiadał rewolucję technologiczną zmiatającą trwałe, wydawałoby się, fundamenty cywilizacji Zachodu. Dziś, ponad 20 lat po śmierci, Marshall McLuhan nie jest już wprawdzie pisarzem modnym, ale – czego świadectwem wydany po polsku wybór jego najważniejszych tekstów – wciąż wartym zainteresowania.
Z badań ankietowych przeprowadzonych w czerwcu przez Demoskop wynikało, że na letnie wakacje wybiera się zaledwie co czwarty Polak, w tym co piąty za granicę. Pozostali urlopowy wypoczynek uznali za zbyt kosztowny luksus. Mimo to wiele regionów południowej Europy wyglądało tego lata tak, jakbyśmy dokonali tam zbiorowego narodowego desantu.
Podpisanie kontraktu na dostawy gazu z Norwegii sprawiło, że odżył spór na temat źródeł zaopatrzenia Polski w ten surowiec. Przedstawiciele rządu i opozycji spierają się, skąd powinniśmy importować gaz, żeby zapewnić sobie bezpieczeństwo energetyczne i niskie ceny. Nikt nie wspomina jednak o polskim gazie. Mamy go w kraju dużo i co dziwniejsze nie ma na niego wielkiego popytu.
Między 1 września, gdy Polskę zaatakował Hitler, a 17 września, gdy zrobił to Stalin, między Moskwą a Berlinem toczyła się intensywna gra dyplomatyczna. Führer zachęcał Generalissimusa do obiecanej akcji, ten czekał na dobre okazje do mistyfikacji.
W polemice prasowej, jaka ostatnio rozgorzała m.in. za sprawą Jedwabnego, sięgnięto także do argumentów historycznych. „Polska bez stosów to historyczne łgarstwo” – napisała Wanda Wyporska w tygodniku „Wprost” (nr 35). Trzeba się wreszcie rozstać z potocznym wyobrażeniem o Polsce jako azylu „przeganianych zewsząd Żydów i heretyków” – stwierdza Joanna Tokarska-Bakir na łamach sierpniowego numeru miesięcznika „Res Publica Nowa”. Jak to więc z Polską było naprawdę?
Czy można zostać w naszym kraju posłem zebrawszy w wyborach zaledwie parę tysięcy głosów? Można. Czy partia, która przekroczy wymagany pięcioprocentowy próg wyborczy, może nie mieć w Sejmie żadnego swojego przedstawiciela? Może. Takich paradoksów jest więcej.
Tegoroczna kampania wyborcza obrodziła książkami. Na literaturę postawiły zwłaszcza trzy ugrupowania: Sojusz Lewicy Demokratycznej (jak na lidera przystało), Akcja Wyborcza Solidarność Prawicy oraz Prawo i Sprawiedliwość. SLD lansuje przede wszystkim swego lidera, w pozostałych ugrupowaniach politycy lansują samych siebie.
Wołanie o choćby skromną cenzurę dochodzi z bardzo różnych stron. Filmowcy nie mogą pogodzić się z prostackimi, przekraczającymi obyczajność emisjami telewizyjnymi i ogłaszają list protestacyjny. Sędziowie buntują się przeciwko prasowym ocenom ich postanowień. Domorośli krytycy sztuki, gdy zawiodą słowa protestu, uszkadzają niemiłe im dzieła. Politycy chcieliby na czas przed wyborami zamknąć usta mediom, by nie mąciły krytyczną myślą wyborcom w głowach.
Dziesiątą rocznicę Internetu w Polsce przychodzi uczcić smutną konstatacją, że z pozycji pioniera i lidera w naszej części Europy przesunęliśmy się na koniec peletonu. Wyprzedzają nas zdecydowanie Czesi, Węgrzy, Słoweńcy, Estończycy.
Weźmy słowo implant. Dla zwykłego użytkownika języka polskiego to ciało obce wszczepione do organizmu. Dla scrabblisty to zgrabna siódemka z samogłoską na początku, a także lekceważące określenie gracza operującego szerokim słownictwem, ale niepotrafiącego podać choćby przybliżonego znaczenia większości używanych słów.
W Sękowej odrzucono wersję, że strażacy palili własną wieś ze szlachetnych pobudek. Mieszkańcy doszli do wniosku, że ich stodoły zapłonęły w imię sławy. Pożary zawsze wybuchały w poniedziałki. I to zaraz po „Wiadomościach”.
Rozmowa ze Stefanem Widomskim, wiceprezesem koncernu Nokia
Amerykanie skonstruowali „indeks szczęśliwości” określający, w jakiej mierze rozmaite czynniki wpływają na zadowolenie z życia.
Wystrzelona w sierpniu sonda kosmiczna Genesis ma za trzy lata dostarczyć na Ziemię mikroskopijne fragmenty materii słonecznej, która posłuży do zweryfikowania wiedzy o pochodzeniu naszego układu planetarnego.
Rok bez siedmiu minut
Widz wybiera nie tylko partię, której kibicuje, ale także stację, w której ma ochotę oglądać wyborcze zmagania.
Pan Sułowski, właściciel i miłośnik pięćdziesięciu rodzin pszczelich, zamieszkałych w ulach pod lasem, oddawał się akurat myślom u siebie na podwórku, kiedy zajechał miastowy z Ostródy. Miastowy był chory na serce albo coś takiego, a jako czytelnik prasy wiedział, że jad pszczeli leczy. W wieku siedemdziesięciu trzech lat już mało rzeczy człowieka dziwi, więc pan Sułowski złapał pszczołę i wedle życzenia posadził ekstrawagantowi na ramieniu. Owad okazał się nienerwowy, nie chciał żądlić, musieli go naciskać palcami. Wreszcie ugryzł i zaraz zdechł, a miastowemu ręka spuchła. Zadowolony sięgnął po portfel, sztywną ręką poruszał jak łychą koparki w żwirowni.– Pan jesteś stratny pszczołę – wskazał banknotem pod nogi, gdzie leżał trup.– Gratis – umiał się znaleźć pan Sułowski.
