Równe dziesięć lat temu został zlikwidowany Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk – jedna z bardziej ponurych i szkodliwych instytucji PRL. Urząd cenzurował każdy zadrukowany kawałek papieru, każdy metr taśmy. Ta instytucja, schowana w cieniu na ul. Mysiej, działająca według tajnych partyjnych zaleceń, cenzurowała myśli i słowa, ale także kastrowała fakty. Przepuszczała peerelowską rzeczywistość przez filtr, zatrzymując wszystko to, co nie pasowało do obrazu szczęśliwego systemu szczęśliwych ludzi. Ale też cenzura dla wielu ludzi pióra, mikrofonu i kamery stanowiła alibi, była cichym współredaktorem. Wielu cenzura uwalniała od odpowiedzialności: jeśli „puszczała” dyskusyjną myśl czy fakt, to na własny rachunek. Z czasem wykształciła się surrealistyczna gra z cenzurą – gra w aluzje, w puszczanie oka i pisanie między wierszami. I nagle zabrakło cenzora – kata i zarazem wspólnika. Przyszła wolność słowa, a wraz z nią wylała się fala informacji dotychczas oficjalnie skrywanych. Tak jakbyśmy się z dnia na dzień znaleźli w innym kraju: morderstw na każdym kroku, biedy, zatrutego środowiska, narkomanii. Można już było pisać o wszystkim i szargać – prawie – wszystkie świętości. Słowa staniały, popłynęły rzeką. W dziesięć lat później chcemy zastanowić się, jaki użytek jako społeczeństwo uczyniliśmy z otrzymanej wolności słowa. O analizę – od środka, ale i trochę z boku – poprosiliśmy wieloletniego korespondenta prasy niemieckojęzycznej w Polsce Klausa Bachmana. Towarzyszy jej ankieta rozpisana wśród redaktorów naczelnych najważniejszych mediów dotycząca tematów tabu i ograniczeń wolności słowa w Trzeciej Rzeczpospolitej.
Joanna Staręga-Piasek. Sekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej
Najpierw okupować, następnie obradować, a potem się zobaczy
Roman Kluska, założyciel, prezes i największy akcjonariusz giełdowej spółki Optimus SA, niespodziewanie postanowił sprzedać swoje akcje, a większość uzyskanych pieniędzy przeznaczyć na cele charytatywne. Nabywcy zapowiedzieli, że szybko znajdą dla Optimusa inwestora branżowego i swoje akcje odsprzedadzą ze sporym zyskiem. Wszyscy zachodzą w głowę: co planuje Roman Kluska i dokąd zmierza Optimus?
Medialny show Andrzeja Leppera, który odbył się w ubiegłym tygodniu, jest po części zasługą dziennikarzy. Trudno jednak dziwić się mediom, iż mając gotowe widowisko, chcą je pokazywać publiczności. Główny aktor lubi poklask, a często sam jest reżyserem niektórych scen. Dlaczego jednak organy władzy współtworzą ten ogólnopaństwowy cyrk?
Janusz Pałubicki jest politykiem oszczędnym w słowach, ascetycznym. Za to, gdy już zaczyna mówić, często uruchamia lawinę nieporozumień i ukazuje tajemnicze rozpalone oblicze człowieka, który albo nie do końca panuje nad własnym słowem, albo tym słowem w niewiadomym celu gra.
Niedawno opisywaliśmy (POLITYKA 5/99 i 48/99) zawirowania personalne i kłótnie w PAI – powołanej swego czasu dla promowania Polski za granicą. Serial trwa. W ciągu kilku zaledwie godzin trzykrotnie zmieniono skład Rady Nadzorczej agencji. Wydarzenia wokół tej spółki Skarbu Państwa przypominają ćwiczenia na poligonie. W manewrach bierze udział tylko jedna armia – AWS – podzielona na pododdziały zwane frakcjami.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zapis w Karcie Nauczyciela mówiący, iż kobiety w tym zawodzie przechodzą na emeryturę pięć lat wcześniej niż mężczyźni – czyli w wieku 60 lat – jest dyskryminacją. Ale większość kobiet, pytanych przez ośrodki badania opinii publicznej, prawo do wcześniejszej emerytury – zagwarantowane dziś kodeksem pracy – uważa za przywilej. Skąd ta różnica ocen? Dlaczego skrócenie kariery zawodowej i przejście na głodową zwykle emeryturę jest postrzegane jako historyczna zdobycz polskich kobiet?
W 1989 r. Biuro Usług Turystycznych Harctur Związku Harcerstwa Polskiego dostało z Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku 14 mln dolarów pożyczki na budowę trzech hoteli pod klucz – w Poznaniu, Olsztynie i Wrocławiu. Funduszem dysponował wówczas Komitet ds. Młodzieży i Kultury Fizycznej, kierowany przez Aleksandra Kwaśniewskiego. Nie byłoby w udzieleniu takiej pożyczki nic nadzwyczajnego, gdyby wybudowane za państwowe pieniądze hotele nie stały się – po kilku latach – własnością prywatnej w trzech czwartych spółki. Za psie, tym razem, pieniądze.
W województwie śląskim rozpadła się koalicja Akcji Wyborczej Solidarność i Unii Wolności. Radni z AWS widzą w tym spisek centralnych władz UW i SLD, które traktują Śląsk jako poligon doświadczalny dla przyszłej koalicji parlamentarnej. Jaki to może mieć wpływ na funkcjonowanie koalicji rządowej, której liderzy związani są przecież ze Śląskiem?
Stany Zjednoczone i Europa stoją w obliczu wyzwań nowej generacji. By je podjąć, Ameryka powinna zacząć od współdziałania ze swymi demokratycznymi partnerami i sojusznikami. Najbardziej naturalnymi są demokracje europejskie. Tymczasem niektórzy Europejczycy wciąż promują jedność starego kontynentu jako przeciwwagę względem Stanów Zjednoczonych. Jak na ironię taki punkt widzenia ujawnia brak zaufania w zdolność Europy do wniesienia wkładu w sprawy światowe.
Prezydent Leonid Kuczma nie ugiął się pod presją Rady Europy i rozpisał referendum. Odbędzie się ono 16 kwietnia. Wynik ma umocnić władzę głowy państwa kosztem parlamentu. Czy to pomoże zreformować Ukrainę, czy pogrąży ją w kryzysie politycznym?
Niemal w rocznicę interwencji NATO w Kosowie przedstawiciele tamtejszej mniejszości serbskiej postanowili przerwać bojkot odtwarzanej mozolnie samorządności. Do trwałego pokoju jednak daleko, a o odbudowie wieloetnicznego społeczeństwa nikt już nie wspomina. Wstrząsający raport Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie potwierdza najgorsze przewidywania.
Rozmowa z dr Marią Schaumayer, pełnomocnikiem rządu austriackiego do spraw odszkodowań za pracę przymusową
Klasyczny Włoch to mammone, synek mamusi, marzący o cnotliwej żonie-anielicy, którą gotów zdradzić przy pierwszej okazji z superblondyną o urodzie ulicznicy.
[dla koneserów]
[dla najbardziej wytrwałych]
[dla każdego]
Najpierw prywatna holenderska stacja telewizyjna Veronica zrealizowała program „Big Brother” (POLITYKA 48/99) i odniosła światowy sukces. Półtora miesiąca temu telewizja TVN ogłosiła, że chce ten program zrealizować w Polsce. W tym celu stara się o licencję. Odpowiedzią na holenderskiego i polskiego „Wielkiego Brata” ma być akcja medialna Marcela i Pawła Łozińskich „Kinematograf”. Patronat nad nią objęła m.in. „Polityka”.
Zdaniem publiczności
W ostatnim dziesięcioleciu prawdziwym monopolistą w organizowaniu wystaw sztuki z C.K. Austro-Węgier i Niemiec przełomu XIX i XX wieku stał się Kraków. Pokazywano tam między innymi dorobek takich gwiazd jak Egon Schiele, Gustav Klimt, Emil Nolde, Oskar Kokoschka. Przełomu w tej praktyce dokonała ostatnio sopocka Państwowa Galeria Sztuki, sprowadzając kolekcję dzieł Alfreda Kubina.
W Hemingwayowskiej serii wydawnictwa Muza wyszła niedawno „Piąta kolumna”, teraz „To co prawdziwe o świcie”. Obie w Polsce dotąd nieznane, pierwsza z dziwnych powodów, druga – bo dopiero co opublikowana z pośmiertnych rękopisów.
[nie zaszkodzi przeczytać]
[tylko dla znawców]
[warto mieć w biblioteczce]
Rozmowa z Henrykiem Tomaszewskim, twórcą Wrocławskiego Teatru Pantomimy
Za kilka miesięcy zakończy żywot kodeks handlowy, jedna z najstarszych polskich kodyfikacji. Jego miejsce zajmie kodeks spółek handlowych, stworzony przez grupę wybitnych prawników. Ma sprostać wyzwaniom, jakie niesie nowoczesna gospodarka oraz bracia Jedamscy – najsłynniejsi polscy akcjonariusze, budzący postrach wśród szefów spółek giełdowych.
Marże w dół, ceny w górę – pod takim hasłem aptekarze i hurtownicy sprzeciwiają się planom obniżenia marż na leki. Przekonują, że ta decyzja zdestabilizuje rynek, co pacjenci fatalnie odczują na własnej skórze. Zdaniem rządu to tylko strachy na Lachy. Po obniżce marż leki stanieją, a ich dostępność wzrośnie.
Ten rok miał być dla polskiej gospodarki wyraźnie lepszy. Ale czy będzie? Inflacja trzyma się krzepko, bezrobocie ostro rośnie, a deficyt w bieżącym bilansie płatniczym państwa, w stosunku do produktu krajowego brutto, przekroczył międzynarodowe normy przyzwoitości. Z tego powodu pesymiści po raz kolejny ostrzegają przed widmem krachu walutowego.
Ponad trzysta tysięcy osób rocznie korzysta w Polsce z usług izb wytrzeźwień. Decyzja o umieszczeniu w placówce wiąże się z pozbawieniem wolności. Czy ta władza (sądząc z liczb – najbliższa przeciętnemu obywatelowi) nie bywa nadużywana i czy polskie „żłobki” są legalne – przeanalizowali na trzeźwo sędziowie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Oto wnioski.
Microsoft naruszył prawo i próbował zmonopolizować rynek przeglądarek internetowych – stwierdził w ubiegłym tygodniu sędzia federalny Thomas P. Jackson prowadzący najgłośniejszy w ostatnich latach proces gospodarczy – Stany Zjednoczone kontra Microsoft. Wyrok jest o tyle ważny, że informatyka i Internet coraz bardziej rządzą światem. Najdroższymi firmami na giełdach nie są już banki i koncerny samochodowe, ale korporacje informatyczne. Wartość Microsoftu, choć kurs jego akcji mocno się zachwiał, oscyluje wokół 600 mld dolarów, a twórca tej firmy, Bill Gates z majątkiem ok. 100 mld dolarów jest najbogatszym człowiekiem świata. Konkurencja między uczestnikami informatycznego wyścigu jest bezwzględna – walczy się nie tylko ofertą, wizją, technologiami. Symbolem tej walki jest trwające od kilku lat postępowanie antymonopolowe przeciwko Microsoftowi, firmie z której oprogramowania korzysta 90 proc. komputerów osobistych. Microsoft odwołał się od wyroku, ale firmie grozi rozbicie na kilka mniejszych, niezależnych przedsiębiorstw, tak jak w przeszłości stało się to z monopolistami rynku stali i rozmów telefonicznych. W procesie zderzają się dwa obozy. Niepisanym przywódcą antymicrosoftowej krucjaty jest Scott McNealy, prezes koncernu Sun Microsystems. Co jest przedmiotem tego starcia wyjaśniają obok najważniejsi aktorzy sporu, Scott McNealy z Sun Microsystems i Jeff Raikes, wiceprezes Microsoftu.
To najbardziej powszechna choroba okresu starzenia. Prawie niezauważalnie „podgryza” nasze kości, powodując ich porowacenie, kruchość i podatność na złamania. Przygarbiona sylwetka jest jej wyrazem zewnętrznym, a złamane kości biodrowe najczęstszym skutkiem.
Artykuł Mariusza Janickiego „Hucznie w Izbie” (POLITYKA 14) nie jest dla NIK miły, ale też stanowi poważną próbę spojrzenia na rolę i miejsce kontroli państwowej w Polsce.
Liberalizm niejedno ma imię. Red. Zygmunt Kałużyński („Jestem ofiarą porno”, POLITYKA 12) utożsamia go z zakazem absolutnego zakazywania komukolwiek (a już zwłaszcza jemu) czegokolwiek, ja zaś uważam za istotniejsze, by istniał zakaz narzucania komukolwiek (a już zwłaszcza mnie) czegokolwiek.
Artykuł Imre Molnara (POLITYKA 13) przypomniał mi grę w orła i reszkę, a przy okazji regułę: ocena osoby zależy od punktu obserwacji i kąta widzenia.
Sprawa ma wymiar nie tylko groteskowy. Jak zawsze, gdy w grę wchodzi wizja nowego kształtowania wartości przyrodniczych jakiegoś obszaru, pojawia się niepokojące pytanie o miejsce człowieka w tej wizji.
Dzieci salomonowe – mówi o nich Maria Łopatkowa. Rozrywane z nienawiści. Zaprawione nienawiścią, rosnące w niej od najmłodszych lat. Ofiary rozwodów.
Bokserski pojedynek, który 15 kwietnia stoczy w Hanowerze mistrz świata wagi półciężkiej organizacji WBO Dariusz Michalczewski z Graciano Rocchigianim, będzie czymś więcej niż tylko walką o duże pieniądze. „Tygrys” kontra „Rocky”! Menedżer Klaus-Peter Kohl i współorganizator gali, znany dobrze w Polsce właściciel firmy promocyjnej J. A. G. z Hanoweru Andrzej Grajewski zacierają ręce.
Pomysł, żeby za pomocą ankiety ustalać fakty, brzmi niedorzecznie, ale bywa szeroko praktykowany. Oto pyta się grupę respondentów o to, czy poziom przestępczości w Polsce w ostatnich latach wzrasta, czy maleje i na podstawie odpowiedzi badanych twierdzi się np., że wzrasta. Albo pyta się reprezentatywną grupę Polaków, czy prywatyzacja w Polsce przebiega uczciwie i twierdzi się, że nie, bo tak uważa powiedzmy 90 proc. ankietowanych.
Marysia miała 19 lat. Wyszła za mąż z wielkiej miłości. To był sierpień 1939 r. Dwa lata później urodziła się córka. Do Lwowa przyszli hitlerowcy, męża zabili i młoda matka została sama bez środków do życia i dokumentów, które stwierdzałyby, że nie jest Żydówką. Wiedziała, gdzie mieszka bezdzietne małżeństwo pragnące mieć dziecko i położyła im swoje maleństwo na słomiance. Właściciele słomianki uznali dziewczynkę za swoją córkę. Wychowali, kochali i oczywiście zmienili adres, by nie pozostawić śladów.
Bakterie od dawna zaskakują swoją niesłychaną odpornością i zdolnościami przystosowawczymi. Są wszędzie: w gorącym wnętrzu skorupy ziemskiej, na dnie zimnych oceanów, w kropelkach wody, tworzących chmury wysoko nad Ziemią. Jeżeli jakieś środowisko zdolne jest podtrzymywać życie – dostarczając węgiel, wodę i energię – bakterie zostaną tam odkryte. Być może także poza Ziemią.
i oceniamy je w skali od +6 do –6
„Korzenie zła”, serial BBC, TVP 2
Polacy mówią o tym miejscu: Pompeje albo Hiroszima, Niemcy najczęściej: Termopile. Nadodrzański Kostrzyn. Zapanowała tu niedawno zadziwiająca zgoda wokół pewnej wizji. Po gomułkowsku odbudowany Kostrzyn – leżąca po niemieckiej stronie dzielnica Kietz i odtworzone w widłach Odry i Warty pruskie Stare Miasto mają wkrótce się zrosnąć w ponadnarodowy organizm. Czyli stać się na powrót jednym miastem.
