Niebieskie pomidory

Poza Ziemię!

20 lipca 1969 r. (w Polsce był już 21 lipca) pierwszy człowiek, Neil Armstrong, postawił stopę na Księżycu i powiedział: "To mały krok człowieka, ale wielki krok ludzkości". Dziś, w trzydzieści lat później, amerykańskie firmy Space Adventures i Zegrahm Space Voyages prowadzą rezerwacje na turystyczne loty kosmiczne "w nieodległej przyszłości". Koszt: ok. 100 tys. dolarów. Chętnych nie zabraknie - aż 42 proc. Amerykanów jest zainteresowanych przeżyciem takiej przygody. Orędownikiem nieziemskiej turystyki jest Edwin Aldrin, który jako drugi stanął na Księżycu. W trzydzieści lat po zdobyciu Srebrnego Globu prawie zapomniano już, że kosmos był miejscem politycznej rywalizacji, gdzie w dużej mierze rozstrzygnęła się zimna wojna. Obecnie badaniem przestrzeni okołoziemskiej - obok uczonych - zainteresowany jest głównie wielki biznes, który na ekspansję w kosmos wydał (w 1996 r.) ok. 40 mld dolarów, a więc więcej niż wszystkie agencje rządowe powołane do finansowania badań kosmicznych. Sama epopeja lotów na Księżyc trwała krótko: raptem 40 miesięcy. Po siedmiu misjach (w tym jednej nieudanej) nagle zabrakło chęci i pieniędzy. Od tego czasu człowiek już tam nie wrócił. Rację mają więc pewnie sceptycy, którzy dziś odwracają słowa Armstronga: to był bez wątpienia wielki krok człowieka, ale mały krok ludzkości.

Jeszcze jedna żałoba

Był niedoświadczonym pilotem, zaledwie rok temu otrzymał licencję, a jednak zdecydował się na lot w bezksiężycową noc, w mgle potęgującej się nad oceanem. Samolot nie doleciał do celu. Życie Johna F. Kennedy´ego juniora zakończyło się równie nagle, gwałtownie i absurdalnie jak życie jego ojca i dwóch stryjów. Cała Ameryka pamięta go jako trzylatka salutującego 25 listopada 1963 r. nad trumną zamordowanego prezydenta.

Zduszony krzyk

Milion ludzi ściągniętych do centrum Teheranu na wiec poparcia dla rządzących ajatollahów potępiło "warchołów". Demonstrujący przez sześć dni studenci ponieśli klęskę. Ale manifestacje, pierwsze od czasów Rewolucji Islamskiej z 1979 r., wymierzone otwarcie w reżim duchownych, złamały najważniejsze irańskie tabu: młodzi ludzie wprost wołali o zmianę systemu.

Placówka Poland

Premier Jerzy Buzek oświadczył, że Polska w negocjacjach z Unią Europejską będzie się domagać długich okresów przejściowych, nim pozwoli na swobodny obrót ziemią. Gdyby UE się na to zgodziła, to obcokrajowcy dopiero za 6 lat mogliby kupić tereny pod inwestycje, a działki rekreacyjne i ziemię rolną dopiero za 18 lat. To stanowisko rządowe jest mozolnie uzyskanym i dość pokrętnym kompromisem.

I za dużo, i za mało

Protest związków zawodowych przeciwko opóźnianiu się rządu z ustaleniem nowej wysokości płacy minimalnej zbiegł się w czasie z zakończeniem pierwszych polskich badań na temat wpływu najniższego wynagrodzenia na biedę i rynek pracy. Wynika z nich, że im wyższa płaca minimalna, tym sfera ubóstwa większa.

Trzecia droga - na ukos

Dwaj wybitni przedstawiciele nurtu socjaldemokratycznego Tony Blair i Gerhard Schröder opublikowali przed wyborami do parlamentu europejskiego dokument "Europa: Trzecia Droga/Nowy Środek", który u nas "Gazeta Wyborcza" przedrukowała pod tytułem "Manifest socjaldemokratyczny". Czy pomoże on lewicy, również polskiej, w definiowaniu na nowo jej tożsamości?

Ja wracam

Zostaliśmy szybko i brutalnie odepchnięci - z jednej strony przez starą nomenklaturę, cwanych biurokratów, z drugiej - przez wspinających się po szczeblach kariery młodych technokratów. Ci ostatni - Gajdar, Czubajs, Kirijenko - przyszli z zamiarem zreformowania kraju, ale nie mieli ani doświadczenia, ani poczucia odpowiedzialności za państwo i współrodaków. Eksperymentowali na żywym organizmie, jakby to była gra komputerowa. W rezultacie naród zniechęcił się i do reform, i do demokracji.

Królowa Megawati

Jeśli nie dojdzie do jakiegoś dramatycznego zwrotu, od jesieni tego roku prezydentem Indonezji, największego państwa muzułmańskiego, będzie 54-letnia Megawati Sukarnoputri. Jest ona córką Sukarno, pierwszego prezydenta niepodległej Indonezji. Lud nadał już jej przydomek: królowa sprawiedliwości.

Egzamin na yankesa

64-letni Siergiej, ze swoją okrągłą twarzą, łysiejącą głową i niebieskimi słowiańskimi oczami, bardzo przypomina ojca - Nikitę Siergiejewicza Chruszczowa, którego Amerykanie dobrze pamiętają. W czasie słynnej "kuchennej debaty" z wiceprezydentem Nixonem zapowiadał przecież, jak to Związek Radziecki "doścignie i prześcignie", a potem na forum ONZ padły te złowrogie słowa: "Pogrzebiemy was", akcentowane uderzeniami buta w mównicę.

Pozew Wellera

Wśród 11 Żydów, którzy skarżą Polskę przed sądem w Nowym Jorku (POLITYKA 28), figuruje Judah Weller, obywatel amerykański, który obwinia polskie władze, że po wojnie zawiązały swoisty spisek, aby pozbawić jego ojca Sruela nieruchomości przy ul. Warszawskiej 8 w mieście Kałuszyn, między Mińskiem Mazowieckim a Siedlcami. Być może ten spisek trwa nadal, gdyż nikt w Kałuszynie nie pamięta Sruela Wellera, a w księgach hipotecznych nie uwieczniono jego nazwiska.

Machniom?

Przed wojną Fabryka Karabinów w Warszawie produkowała maszyny do pisania ef-ka. Po wojnie fabryka maszyn do pisania Predom Łucznik w Radomiu produkowała karabiny AK-47. To nie jedyna ironia naszej historii gospodarczej. W efekcie przestawienie fabryk zbrojeniowych na produkcję cywilną okazuje się trudne, z cywilnych zamiarów wychodzi wojskowy rezultat. Przypomniała o tym niedawna uliczna bitwa robotników Łucznika z policją. O co jednak tak naprawdę gra Łucznik?

Teczkomania

Sąd lustracyjny wszczął dotychczas 13 postępowań, co oznacza, że w tylu przypadkach podzielił wątpliwości rzecznika interesu publicznego co do prawdziwości złożonych oświadczeń. Przed sądem stanie 7 parlamentarzystów, czterech adwokatów, jeden sędzia i jeden były wiceminister. Z własnej woli, dla oczyszczenia się z podejrzeń, przed sądem chcą stanąć 4 osoby z tak zwanej listy Macierewicza, z czerwca 1992 r.

Bzik dyrektorski

- Grzegorz Jarzyna zapowiadał, że jeśli zwolnię go z funkcji dyrektora artystycznego, to w trzy tygodnie nie będzie mnie w teatrze - opowiada Bogdan Słoński. - Jak się okazuje, wiedział, co mówi. Konflikt między dyrektorami warszawskiego Teatru Rozmaitości ciągnie się od kilku miesięcy i ma sceniczną zaiste dramaturgię. Najpierw, jak twierdzi Słoński, Jarzyna chciał wyrzucić prawie wszystkich pracowników. Potem Słoński chciał wyrzucić Jarzynę. Na końcu sam został wyrzucony.

Opuszczone sztandary

Przed dwoma laty odwiedziłem Władysława Hasiora w jego domu w Zakopanem. Nie krył zdziwienia, gdy zaproponowałem mu wywiad dla "Polityki". "To jeszcze mnie ktoś pamięta, jeszcze ktoś chce o mnie czytać?" - pytał. Nie było jednak w tych słowach fałszywej skromności i minoderii. Może tylko odrobina spokojnej rezygnacji.

Bokser literatury

Mało który pisarz tak mocno wplótł swoje życie w twórczość, a z twórczości czynił motor życia. Potrzebował do tego sceny, najpierw małego miasteczka, potem udało mu się poszerzyć ją na cały świat i Nagrodę Nobla. Sukces, od którego można sobie strzelić w łeb.

Lud chciał iglic

Kiedy pokazano Stalinowi projekt jednego z "wysokościowców", których budowę podjęto w Moskwie na przełomie 1948 i 1949 r., Jossif Wissarionowicz zapytał architekta: "Dla kogo wy to budujecie, Mndojanc?". "Dla ludu!" - padła odpowiedź. - "To czemu nie ma tu iglicy? Lud chce iglic!". Na wszystkich wysokościowcach natychmiast wyrosły iglice. Również na Pałacu Kultury w Warszawie umieszczona została jedna - by zadowolić lud polski.

Perswazje i wycinki

Przedostatni dzień czerwca. Pusty plac Piłsudskiego, gdzie niedawno kłębiło się gęste mrowie i pogłowie ludzkie. Rozebrano już ołtarz, przy którym odprawiał mszę Jan Paweł II. Właśnie zdejmują Ducha Świętego z tylnej ściany Teatru Wielkiego. Wisi jeszcze umieszczone w trójkącie oko Opatrzności.

Szabla na gardle

Dlaczego naród liczący 30 mln ludzi nie jest w stanie stworzyć własnej i samodzielnej państwowości? Kurdowie uważają się za potomków starożytnych Medów, którzy w roku 612 p.n.e. wespół z Babilończykami zniszczyli Imperium Asyryjskie i zrównali z ziemią Niniwę, przejmując panowanie nad prawie całym Bliskim Wschodem. To co powoduje konflikty, zdarzyło się jednak w historii najnowszej: Kurdystan został podzielony w XVII w. między Imperium Osmańskie oraz Persję, od tego czasu Kurdowie wzniecali liczne powstania.

Sąd nad głową

Międzynarodowy sąd karny dla spraw byłej Jugosławii z siedzibą w Hadze przygotowuje proces przeciwko prezydentowi Jugosławii Slobodanowi Miloszeviciowi, a rząd Stanów Zjednoczonych wyznaczył 5 milionów dolarów nagrody za pomoc w jego ujęciu. Oskarżenie jest najcięższe z możliwych: zbrodnie wojenne i ludobójstwo.

Czwarty jeździec Apokalipsy

Zarazki wielokrotnie decydowały o losach ludzkości. Czy podobnie może stać się we współczesnym świecie? Epidemia AIDS uświadamia, z jakim trudem walczymy z nowymi chorobami zakaźnymi. Świat może być równie bezradny w przypadku celowego użycia broni biologicznej.

Straszne dzieci porządnych rodziców

W opisach przestępstw, a nawet okrutnych zbrodni, popełnianych u nas coraz częściej przez dzieci, pojawia się nieraz informacja: porządni rodzice, dobry dom. Rutynowym pytaniem jest wówczas: jak dziecko z porządnego domu mogło zrobić coś podobnego?

Nasz samochód, nasz pan

W nowoczesnym aucie najbardziej zawodnym elementem jest... kierowca. Dlatego trwają intensywne prace, by ograniczyć jego wpływ na prowadzenie pojazdu, a z czasem całkowicie go wyeliminować.

Worek sekt

W ostatnich latach ośrodki antykultowe w Polsce rozpętały prawdziwą histerię. Wrzucając do jednego worka buddystów z satanistami i ruch Hare Kryszna z Antrovisem, nazywają wszystkich hurtem sektą i oskarżają o psychomanipulacje, porywanie ludzi, handel bronią, narkomanię, seks zbiorowy i kazirodztwo. Zdarzały się nawet przypadki fizycznej agresji wobec innowierców. Ci postanowili dochodzić swych praw na drodze sądowej - i jak do tej pory wygrywają.

Bieg po milion

Lekka atletyka to już nie uboga krewna innych intratnych sportów. Największe gwiazdy bieżni, skoczni i rzutni zarabiają niewiele mniej niż asy światowych kortów czy pól golfowych. Lekkoatletyczna Złota Liga zamienia się w odpowiednika Wielkiego Szlema, a rachunki bankowe Marion Jones, Michaela Johnsona czy Hajlego Gebreselasjego ruszyły w pościg za kontami Martiny Hingis i Pete´a Samprasa.

Homopolis

To była największa demonstracja homoseksualna w historii Niemiec. Pod koniec czerwca - pół miliona gejów i lesbijek paradowało ulicami Berlina z okazji dorocznego gejowskiego święta Christopher Street Day (CSD). Gdy kolorowy korowód sunął w tańcu śródmieściem niemieckiej stolicy, polscy geje po raz drugi chcieli zorganizować przemarsz w Warszawie. Znowu się nie udało.

Auto stop

Warszawa jako ostatnia duża polska metropolia w połowie lipca wprowadziła w centrum strefę płatnego parkowania. W ten sposób chce skłonić mieszkańców do bardziej umiarkowanego korzystania z własnych aut, choć w zamian nie jest im w stanie wiele zaoferować. Doświadczenia Krakowa, Poznania lub Gdańska dowodzą, że samym płatnym parkowaniem nie uda się rozwiązać coraz dramatyczniejszych miejskich problemów komunikacyjnych.

V.V.

Las Vegas w Licheniu

O memach jeszcze

Państwu już dziękujemy

Pół wieku temu, 22 lipca, "w słoneczny, bezchmurny dzień załogi budowniczych Nowej Huty zebrały się przy baraku kierownictwa, który przybrany był zielenią i czerwonymi transparentami. Zaproszeni przez załogę, przyszli także mieszkańcy pobliskich wiosek. Od strony Bieńczyc nadjechał pierwszy parowóz. Udekorowany był zielenią, a jego front zdobił portret Prezydenta Bieruta". Ledwie miesiąc wcześniej rozpoczęło się Wielkie Doświadczenie. Pierwsze w Polsce, prawdziwie socjalistyczne miasto, spojone z życiodajnym kombinatem, miało być piękne i szczęśliwe. W pięćdziesiąt lat później - spracowane i zasłużone w bojach o zupełnie inną niż tamta wymyślona, detalicznie zaprojektowana szczęśliwość - żyje w nerwowym, napiętym oczekiwaniu, w przeczuciu, że ktoś w końcu powie: - Eksperyment zakończony, dziękujemy.