Maurice Ravel, nie tylko twórca „Boléro”. Trudno o bardziej zmysłową muzykę niż jego

150 lat temu urodził się Maurice Ravel. Powszechnie znane jest jedno jego dzieło, które ponoć wykonuje się na świecie co 15 minut. Jego twórca jednak wypowiadał się o nim z ironią.

Pytany przez młodszego kompozytora Arthura Honeggera, który ze swoich utworów uważa za arcydzieło, odparł: „Oczywiście »Boléro«, ale niestety jest ono pozbawione muzyki”. Znana tancerka Ida Rubinstein najpierw zamówiła u niego orkiestrację tańców ze suity fortepianowej „Iberia” Isaaca Albéniza (Ravel był wybitnym instrumentatorem utworów własnych i cudzych; z tych ostatnich najbardziej znane jest opracowanie „Obrazków z wystawy” Modesta Musorgskiego). Rzecz rozbiła się jednak o prawa autorskie. Musiał więc sam skomponować coś hiszpańskiego w charakterze. W tym był świetny: miał już za sobą suitę orkiestrową „Rapsodia hiszpańska”, komiczną operę „Godzina hiszpańska” i „Alborada del grazioso” z fortepianowego cyklu „Miroirs”.

Wariat!

Baskijski znajomy Ravela Gustave Samazeuilh opisał, jak na wakacjach w Saint-Jean-de-Luz kompozytor, goszczący go w żółtym płaszczu kąpielowym i czerwonym czepku (wybierał się na plażę), jednym palcem wystukał mu na fortepianie przyszłą główną frazę „Boléra”, pytając: „Pani Rubinstein prosi mnie o balet. Nie sądzi pan, że w tym temacie jest coś natarczywego? Spróbuję go powtórzyć wiele razy bez żadnej zmiany, stopniując tylko orkiestrę, jak potrafię najlepiej”.

Tak zrobił. Traktował ten utwór jako ćwiczenie instrumentacyjne, które – jak twierdził – wykonałby i student, gdyby wpadł na ten pomysł. Uważał, że zostanie szybko zapomniane, więc zaskoczył go sukces najpierw baletu w zmysłowej choreografii Bronisławy Niżyńskiej, później wersji koncertowej. Pewna starsza pani krzyczała podczas wykonania: „Wariat!”, co kompozytor, gdy mu o tym doniesiono, skomentował: „Ona zrozumiała!