Kultowy magazyn wybrał najważniejsze budowle XXI w. Skocznia narciarska? Zaskoczeń nie brakuje
„Dezeen” jest jednym z najważniejszych na świecie magazynów zajmujących się architekturą i dizajnem. Na początku 2025 r. przygotował zestawienie „21st-Century Architecture: 25 Years 25 Buildings”, czyli 25 budynków na 25 lat. Przez niemal cały styczeń prezentował po jednym obiekcie dziennie z różnych zakątków świata i o różnej użyteczności. Wśród nich wieżowce, szkoły, sale koncertowe w wielkich miastach i na obrzeżach.
Od razu zaznaczmy, że polskich akcentów nie ma. Może uda się w zestawieniu półwiecza? Zobaczmy tymczasem, jakie budowle zostały wytypowane. Zaskoczeń nie brakuje.
Czytaj też: „Brutalista” o brutalizmie. Ten styl rzadko starzeje się dobrze
Gmachy małe i duże
Zaczynamy od 2000 – obiektem roku zostało londyńskie muzeum Tate Modern, które zapoczątkowało boom na postindustrialne przestrzenie sztuki. Realizacja stanowi także początek zawrotnej kariery studia Herzog&de Meuron. Warto dodać, że obecnie to najchętniej odwiedzane muzeum sztuki nowoczesnej na świecie. W 2023 r. powitało ok. 4,7 mln gości.
Na liście znalazł się jeszcze jeden obiekt o przeznaczeniu wystawienniczym: Muzeum Sztuki Islamskiej wzniesione w stolicy Kataru, Dosze, wybrano najważniejszą budowlą 2008 r. Obiekt, który zapowiadał kolejne potężne realizacje w rejonie Zatoki Perskiej, zaprojektował I.M. Pei, twórca m.in. słynnej szklanej piramidy spod Luwru.
Wytypowano oczywiście nie tylko potężne gmachy. Jednym z większych zaskoczeń może być bowiem budowla z 2001 r., czyli szkoła podstawowa w Gando (Burkina Faso). Wymiar społeczny projektu miał kluczowe znaczenie dla wyróżnienia. Obiekt wykonano z lokalnych materiałów i, jak czytamy, w ten sposób powstało „perfekcyjne środowisko do nauki”. W 2022 r. architekt Diébédo Francis Kéré, pochodzący właśnie z Gando, otrzymał prestiżową Nagrodę Pritzkera.
Wielki skok
Tytuł budowli 2002 r. magazyn przyznał skoczni narciarskiej Bergisel w Innsbrucku. Był to punkt zwrotny w karierze Zahy Hadid, wybitnej architektki, która zmarła przedwcześnie w 2016 r. To jeden z ciekawszych obiektów tego typu na całym świecie. W Polsce, gdzie skoki zyskały miano zimowego sportu narodowego, możemy tylko pozazdrościć obiektu na takim poziomie.
Budynkiem 2003 r. uznano Walt Disney Concert Hall w Los Angeles autorstwa Franka Gehry’ego. Charakterystyczny gmach stanął w centrum amerykańskiej metropolii. Pomnik dekonstruktywizmu to prawdopodobnie najsłynniejsza realizacja architekta legendy. Nie jest to jedyna przeznaczona dla melomanów budowla w zestawieniu...
Bo za obiekt 2007 r. została uznana Opera w Oslo. Wspaniały gmach, który zmienił oblicze norweskiej stolicy, dosłownie stał się elementem jej krajobrazu. Ogromny i ogólnodostępny dach, na który każdy może wejść z poziomu ulicy, zapoczątkował nowy trend w architekturze. Snøhetta stworzyła przykład budynku demokratycznego na miarę współczesności.
Wieżowce i wieże
Najwyższy drapacz chmur na świecie, Burdż Chalifa, uznano za obiekt 2010 r. Magazyn pisze, że trudno wskazać drugi obiekt, który tak skutecznie osadził jakieś miasto na mapie świata, od czasu otwarcia Muzeum Guggenheima w Bilbao (1997). Znowu kłania się Frank Gehry. Niewątpliwie drapacz stał się synonimem Dubaju – chyba każdy choć trochę kojarzy budynek zaprojektowany przez biuro SOM.
Nie jest to jedyny wieżowiec w zestawieniu. Budynkiem 2012 r. uznano siedzibę CCTV w Pekinie. Gmach o nadzwyczajnym kształcie mierzy ponad 230 m. W środku mieści się China Central Television. Niejedna osoba zada sobie pytanie: jak ten budynek trzyma się w jednym kawałku? Trzeba pytać projektantów ze studia OMA pod przewodnictwem Rema Koolhaasa.
Są na liście też zielone wieże, czyli Bosco Verticale w Mediolanie, nadzwyczajny projekt z 2014 r. Rewolucyjna realizacja, która wytyczyła drogę w architekturze spod znaku eko. Wertykalny las z nazwy tworzą dwie wieże mieszkalne. Włoski architekt Stefano Boeri stworzył radykalną w formie wizytówkę swego rodzinnego miasta.
Czytaj też: Shenzhen, miasto w chmurach. Czy las wieżowców pochłoną morskie fale?
Ekoawangarda
Zejdźmy na ziemię. Wśród wytypowanych budowli znalazły się też m.in. kompleks mieszkań socjalnych Quinta Monroy w chilijskim Iquique (2004) czy nowojorski National September 11 Memorial (2011). Tytuł za 2013 r. otrzymał obiekt sakralny: Cardboard Cathedral. Świątynia położona w nowozelandzkim Christchurch, jak wskazuje nazwa, została wykonana... z kartonu. Za projekt odpowiada Shigeru Ban.
Nie mogło też zabraknąć branży big tech. Budowlą 2017 r. został Apple Park, czyli gigantyczna siedziba Apple w Cupertino. Manifestacja potęgi amerykańskiej korporacji i być może najbardziej rozpoznawalne biuro XXI w. Ogromna obręcz o średnicy blisko pół kilometra, zaprojektowana przez studio Normana Fostera, to pewnie najniezwyklejsza budowla w Dolinie Krzemowej. A takich tam ostatnimi laty przybywa. Zdecydowanie warto zobaczyć ten budynek na zdjęciach satelitarnych.
W kolejnym roku tytuł przypadł Amager Bakke w Kopenhadze (znane również jako CopenHill), elektrociepłownia zasilana odpadami, na której dachu znajdują się park oraz, uwaga, całoroczny stok narciarski. To szalony pomnik zrównoważonego rozwoju od studia BIG. Najoryginalniejsza realizacja zestawienia? Na pewno jest w czołówce.
2021 r. należał do Sara Kulturhus w Szwecji. Obiekt biura White Arkitekter stoi w ekologicznej awangardzie. Jest jednym z najwyższych na świecie drewnianych budynków: ma 20 pięter i ponad 70 m wysokości. Został wzniesiony w subarktycznym miasteczku Skellefteå. Stanowi kontynuację trendu zapoczątkowanego przez inny budynek z listy.
Jako obiekt 2009 r. uznano bowiem Murray Grove w Londynie. Budynek mieszkalny, choć nie prezentuje się nadzwyczajnie, zapoczątkował drewnianą rewolucję w architekturze. Wzniesiony prawie w całości z drewna, jest uznawany za punkt zwrotny w niskoemisyjnym budownictwie. Projekt Waugh Thistleton Architects możemy uznać za kolejne potwierdzenie starej zasady: pozory mylą.
Zestawienie zamyka się na ubiegłym roku – tytuł powędrował do paryskiego Grand Palais. To nie pomyłka. Obiekt powstał ponad sto lat temu, na początku XX w. Jednak doceniono metamorfozę, którą przeszedł specjalnie na letnią olimpiadę, gdy skradł show imponującymi wnętrzami. Renowacja jest dziełem Chatillon Architectes. Stanowi wyraz szacunku dla dawnej architektury oraz, co podkreśla magazyn, stoi w kontrze do manii burzenia starego na rzecz nowego. Skąd my to znamy?
Drobne potknięcia
Jeden wspólny mianownik? Różnorodność. Architektura w XXI w. pod tym względem oszałamia, na całym świecie powstają obiekty rewolucyjne. Kto by pomyślał, że na jednej liście znajdą się podstawówka z Burkina Faso i Burdż Chalifa?
Rzecz jasna są w zestawieniu „Dezeen” wielcy nieobecni, ale i zadanie było arcytrudne. Można też przyczepić się do chronologii, bo 2000 formalnie był ostatnim rokiem XX w. Ale błędy zdarzają się najlepszym.