Krzysztof Zanussi, reżyser, o swoim nowym filmie „Persona non grata”:

Na Zachód

Anatomia motłochu

Na razie trudno powiedzieć, czy zwyciężył Mel Gibson jako artysta, czy też Bohater jego kontrowersyjnej „Pasji”.

Całuję rączki!

Zasłyszałem gdzieś powiedzonko o tym, że ze wszystkich zasobów potrzebnych ludzkości tylko jeden jest na wyczerpaniu. To zasób ludzkiej uwagi. Ani doby nie da się przedłużyć, ani wolnego czasu nie przybędzie, więc każda chwila, którą państwo przeznaczyli na lekturę moich felietonów, jest darem, za który winien jestem wdzięczność.

Po sześciu i pół roku przychodzi nam się rozstać. Niewykluczone, że pojawię się jeszcze na łamach „Polityki”, pisząc coś czasem na innych stronach. Natomiast felieton po trzystu trzydziestu edycjach – znika.

Cotygodniowe pisanie, przy moich ciągłych podróżach, było zadaniem ambitnym i szczycę się tym, że nigdy nie nawaliłem z tekstem (choć dwa razy w ciągu sześciu lat tekst się gdzieś zgubił). Na wszelki wypadek trzymałem od dawna tekst rezerwowy. Z założenia błahy i przydatny na każdą nieprzewidzianą okoliczność. Nie przyda się już na nic, więc zamiast rzewnych pożegnań i filozoficznych podsumowań przedstawiam go Państwu.

 przyrodzie wyrównało. Zastanawiam się patrząc na mą teczkę, czy nie dołożyć się w zoo do sponsorów (czyli dobroczyńców), którzy opłacają karmę dla słoni. Kłopot tylko w tym, że w Warszawie długo nie było słoni. W Indiach napotkanym słoniom staram się fundować smakołyki, ale wtedy ich poganiacze domagają się ode mnie bakszyszu. A w końcu to oni jako ludzie są mi gatunkowo dużo bliżsi.Krzysztof Zanussi

Rozkład jazdy

wyrazi się już we frekwencji, a tymczasem trzeba się przyłożyć do tego, by nasze głosy nie wyniosły tych, którym będzie chodziło o dobro własne, a nie wspólne.Krzysztof Zanussi

Zachwiane poczucie wyższości

się na naszej planecie rozmaite cywilizacje, a globalizm nas wszystkich zrówna i pogodzi, ale kiedy zimny wiatr zawieje za oknami i pojawią się krótkie przerwy w dostawach energii elektrycznej, to wtedy strach mnie ogarnia, czy aby doświadczenie upadku cesarstwa nad Bosforem nie należy traktować jak przestrogi przed zbytnim zadufaniem w naszą przewagę nad światem.Krzysztof Zanussi

Podróż, do której nie doszło

 niedalekim przyszłym świecie kraj ojczysty będzie przez niektórych postrzegany jako sypialnia. Coś na podobieństwo tych osiedli na dalekich obrzeżach przeludnionego miasta. Przy sprawnym transporcie lotniczym weekendowe wyjazdy do pracy mogą stać się powszechnie dostępne i wtedy, zamiast zatorów drogowych, będziemy mieli zatory powietrzne. A bogatsi, bardziej wykształceni, będą pracować w domu.Krzysztof Zanussi

Robię swoje

znaczy z Europy, która swe dawne choroby przenosi niezamierzenie na kraje niegdyś zależne, takie jak perła w brytyjskiej koronie, niegdyś słynąca spokojnym współżyciem różnych wiar, kultur i narodów.Krzysztof Zanussi

Chodzę od baru do baru

zawodu jest to o tyle trudne, że kto kariery nie robi, kto nie jest modny, ten i filmów nie kręci (chyba że rodzinne, na wideo). Przy tak kosztownym medium jak kino sama praca liczy się za sukces. A swoją drogą księdzem też nie zostaje się po to, aby potem zostać kardynałem, chociaż niektórym się to zdarza.Krzysztof Zanussi

Fanatycy i bigoci

w ostatnich latach można zaobserwować w Indiach jakieś oznaki prawdziwego duchowego odrodzenia, słyszę odpowiedź wątpiącą, co znakomicie służy mojej tezie, że religia pozbawiona głębszej duchowości staje się zwykłą ideologią, dając ludziom złudzenie plemiennej swojskości (czy może to „naszość”), ale nie zbliżając ich do Absolutu.Krzysztof Zanussi

Data zrobienia sztucznej szczęki

jasno daty nie wyznaczył, ale wiadomo, że wiszą nad nami decyzje wciąż odsuwane, których odciągać w nieskończoność nie sposób. Do życzeń publicznych można w nowym roku dołączyć te, aby nasze ciągle odsuwane operacje były już wreszcie za nami.Krzysztof Zanussi

Co bym chciał pod choinkę

prezenty pod choinkę, to prawdopodobnie na mej liście znalazłyby się relacje dotyczące zjawisk, które nijak się mają do moich codziennych, praktycznych potrzeb.Krzysztof Zanussi

Pan reżyser na kogucie

Król karuzeli

wyjaśnienia, bo sama litera prawa nie wystarcza. Przypuszczam, że kardynał będzie musiał coś zrobić z tym pytaniem, jako że ślub jest za pół roku.Krzysztof Zanussi

Taniec golasów w piekle

bezpotomnie? Można tak przypuszczać patrząc na dzisiejsze statystyki ludnościowe, ale można też oczekiwać, że historia nas jeszcze zaskoczy. Tak zaskoczyła Malthusa, kiedy snuł swoje katastroficzne wizje, które po części się spełniły, ale nie tak, jak to sobie autor wyobrażał.Krzysztof Zanussi

Zmieniam poglądy

 południowych sąsiadów. Zapewne po niedługo trwającej monarchii pozostanie tylko zamek w Karpatach jako świadectwo gustu epoki. Czy ten rozkład zdołał się zatrzymać, czy może jeszcze się posuwa, o tym nie mam pewnego zdania, a nawet jeśli bym je miał, to mogłoby ono w przyszłości ulec zmianie.Krzysztof Zanussi

Fachowiec wie lepiej?

postać liturgii po łacinie? Podejrzewam, że to właśnie tłumaczenie okaże się przemądrzałe, a tymczasem rzeczywistość jest tak prosta jak zwykła ludzka niewrażliwość na potrzeby drugiego człowieka. Marny stosunek do pracy to zasada, dzięki której często jawimy się jako społeczeństwo ludzi sfrustrowanych.Krzysztof Zanussi

Świat z ekranu

światem absurdu. Boję się także, że to, jak fałszywie jesteśmy postrzegani w dalekich od nas krajach, jest w dużym stopniu zawinione przez to, jak sami się przedstawiamy.Krzysztof Zanussi

Czasem słucham rapowców

wiadomość ta dotarła do mnie we wczesnych godzinach rannych, kiedy umysł pracuje powoli, poszukiwanie odpowiedzi odkładam na późne godziny wieczoru.Krzysztof Zanussi

Strach mój codzienny

lepsza czy mądrzejsza, a więc na pewno dzisiaj też ktoś coś strasznego buduje i dowiem się o tym po latach, co daj Boże, o ile ta rzecz wcześniej nie da znać o sobie.Krzysztof Zanussi

Pracuję w kontrwywiadzie

się tylu nadużyć, że cierpnę na myśl o tym, że ich przedmiotem staną się nie psy, ale ludzie. Co czeka nasz gatunek, kiedy weźmiemy jego losy w nasze ręce? Pocieszam się, że to jeszcze trochę potrwa i może już wtedy nie będzie mnie wśród żywych. Zanim to jednak nastąpi, muszę dokończyć tropienie szpiegów.Krzysztof Zanussi

Agresywny dialog

 własne przeżycie. Muszą, jeśli zechcą działać racjonalnie, co nie jest wcale pewne, bo człowiek jest jedynym mieszkańcem tej planety zdolnym świadomie do samozniszczenia.Krzysztof Zanussi

Zwierzenia nieprawdziwego Polaka

 pełni przekonany. Szczególnie że aluzje do niezgody z papieżem nie dotyczyły tego, który jest dzisiaj, ale raczej tego, który przyjdzie. Krzysztof Zanussi

Bardzo dziwne miasteczko

powołany, i spełniać to powołanie, a nie zawracać sobie głowę czymś tak nieważnym jak szczęście. Nie pomógł biegły tłumacz i moje moderowanie. Spełniły się słowa Kiplinga (skierowane zresztą do Indii): Wschód jest Wschodem, a Zachód Zachodem i nigdy się nie zrozumieją.Krzysztof Zanussi

Gotycka cyrylica

mógł nawet marzyć. W na wpół odbudowanej katedrze królewskiej z grobem Kanta jest kaplica luterańska i obok prawosławna. A na pobliskim wzgórzu straszy niedokończony wieżowiec, postawiony umyślnie w miejscu wysadzonych z rozkazu Chruszczowa resztek zamku, który tak blisko związał się z historią Polski.Krzysztof Zanussi

Porzucony kundel

jest rzeczywiście. To, że on z góry zakładał, że jesteśmy złoczyńcami, którzy na wsi pozbywają się swej psiej pociechy, pozostaje tylko jego sprawą. My natomiast daliśmy mu powód, żeby podejrzenia przeszły w pewność, której doświadczył jako naoczny świadek. Krzysztof Zanussi

Panświnizm

panów i niewolników. Zastanawiam się nieśmiało, czy to właśnie w spuściźnie po latach niewoli nie zdobywa u nas wzięcia koncepcja człowieka bez wartości, czyli antropologiczny panświnizm.Krzysztof Zanussi

Największa mniejszość

przyciągać, a nawet wchłaniać inne, z którymi rywalizowały. Jeśli polskość zachowa swą siłę przyciągania, Ślązacy będą mieli powód, aby dzielić z nami wspólne państwo, a to państwo przy ich udziale może okazać się bardziej nowoczesne, a przynajmniej bardziej zachodnie, aniżeli byłoby bez nich.Krzysztof Zanussi

Człowiek wykorzeniony

oceanu.Po Litwie ruszam do Gruzji, gdzie za pieniądze Szwajcarów uczestniczę w zabiegach integracyjno-filmowych obejmujących trzy ludy Kaukazu – Gruzinów, Ormian i Azerów. O wszystkim doniosę, kiedy powrócę, a na pytanie, czy nie szkoda mi czasu na takie eksperymenty, odpowiadam z na wpół szczerym żalem, że niestety nie mam nic innego do roboty.Krzysztof Zanussi

Interes pośredni

, gdyby po pierwsze niemiecki samochód miał lepsze zabezpieczenia, a po drugie gdyby kupiec z Niemiec sam pojechał do Kazachstanu i sprzedawał tam swoje używane wozy. W dyskusji zanika przykry temat kradzieży, pozostaje natomiast motyw, o którym piszę na wstępie. Stabilizacja w pewnym sensie może oznaczać złudne uczucie bezpieczeństwa. Dla dobra przyszłych pokoleń należy walczyć z ułudą.Krzysztof Zanussi

Zmieniam świat

współczesnego uniwersytetu i myślę, że może warto dziś, kiedy już bez wątpienia weszliśmy do struktur zachodniej Europy, zastanowić się, w jakiej formie ten wspaniały europejski wynalazek, jakim jest uniwersytet, ma nam służyć w przyszłości, by nie produkować magistrów, lecz myślicieli, wynalazców i reformatorów świata.Krzysztof Zanussi

Widok z windy

. Nie wiem, na ile obiektywne są rankingi uczelni, tak samo jak nie wiem, na ile miarodajne są sądy dzisiejszych krytyków o sztuce. Ale jedno, co łączy dzisiaj artystów i naukowców, to zagrożenie ze strony tych, którzy nie chcą, by ich pieniądze szły na marne albo też żeby niefrasobliwie wydawano je na rozrywki.Krzysztof Zanussi

Pewność niepewności

potrafię, angażując całą pewność jaką dysponuję, patrzę czujnie, czy ktoś tego, co mówię do publiczności, nie rejestruje na taśmie. Boję się bowiem, że zostanie przykry ślad mojego zadufania. Tymczasem po Fellinim pozostały filmy, w których jest pewność tego, co jest naprawdę piękne, i wywiady, w których pozostaje zapisana ostrożność w wypowiadaniu sądów.Krzysztof Zanussi

Ogon głowy nie dogoni

trzeba czekać cierpliwie, aż wielki sąsiad się wzbogaci.Własnymi siłami na hodowli bydła ani łowieniu ryb, ani na produkcji żadnej innej żywności nie zarabia się w dzisiejszym świecie. Warto natomiast zauważyć, że Urugwajczycy jedzą średnio dwukrotnie więcej od nas wołowiny i żyją średnio o dziesięć lat dłużej aniżeli my nad Wisłą.Krzysztof Zanussi

Krzyk czapli

dominikanin Degórski przeczytał w Częstochowie tylko cząstkę swojej interesującej pracy. Zamyśliłem się słuchając tej encyklopedii symboli; jakże trudno będzie młodym pokoleniom znaleźć z nimi jakikolwiek kontakt. Człowiek wychowany w mieście nie wie nic o czapli i nie wie nic o pszczołach, gołębice ogląda przez szybę i nie wie, czy w jej wnętrznościach jest gruczoł żółciowy, czy go nie ma.Krzysztof Zanussi

Sprawy wewnętrzne?

 drugiej – jesteśmy gotowi zapraszać organy państwowe do regulowania spraw intymnych, jakimi są sprawy rodzinne. A w stosunkach międzynarodowych uznajemy, że nie wolno ingerować w niczyje wewnętrzne sprawy, a jednocześnie będziemy interweniowali, jeśli będzie to potrzebne i możliwe.Krzysztof Zanussi

Wymuszony dialog

zgermanizowali w średniowieczu ludność Dolnego Śląska? A może wreszcie wszystko przebiegało zupełnie inaczej i dla historyków to jest jasne, natomiast dla nas – szerszej publiczności – prawda pozostaje niedostępna, ponieważ zderza się z naszym poczuciem własnej lepszości.Krzysztof Zanussi

Takie jest pana zdanie

pasażer korzystający w Warszawie z poczekalni dla uprzywilejowanych posiadaczy karty nazwanej „senator”, że epizod, który opisałem, był czymś wyjątkowym, bo obsługa jest najczęściej bez zarzutu.Krzysztof Zanussi

Zanussi

sąsiadem. Jeśli nie znajdziemy się w Unii, to jest obawa, że w Polsce średnie emerytury będą takie jak na Ukrainie albo na Białorusi. Nie więcej niż trzysta czy czterysta złotych. Skąd wziąłem te liczby? Z głowy, podobnie jak ci, którzy twierdzą, że po wstąpieniu do Unii w Polsce niebotycznie wzrosną ceny produktów żywnościowych, które już dziś bywają wyższe niż w zachodniej Europie.Krzysztof Zanussi

Polska śródziemnomorska

zagrożenia naszej tożsamości, proponuję powrót do źródeł – lekturę klasyki greckiej, a później Kochanowskiego. Jeśli to nazbyt trudne, to niech przynajmniej przeczytają zapis rozmowy z Zygmuntem Kubiakiem.Krzysztof Zanussi