Dramatyczna ucieczka z Prus Wschodnich i dzieło życia hrabiny Marion Dönhoff.
Jubileusz 300-lecia urodzin Fryderyka II Wielkiego, w 2012 r., nie wywołał w Niemczech wielkich historycznych sporów. Fryc powrócił jako gwiazda popkultury.
Fryderyk II zachowywał się jak złośliwy gnom, ale autentyczne talenty czyniły zeń członka rzeczywistego tej Gelehrtenrepublik (republiki uczonych), o której marzyli oświeceniowi intelektualiści. A Immanuel Kant – największy obok Hegla pruski myśliciel – jest fascynującym odbiciem janusowego oblicza fryderycjańskich Prus.
Pamiętnik mrocznych czasów, przemilczane zbrodnie, pierwsze imperium i naziści po wojnie.
przykład dwuznacznej gry w „w szarej strefie” polityki, w której niby liczy się skuteczność, ale roi się od pozbawionych skrupułów „typów spod ciemnej gwiazdy”, którzy więcej obiecywali swym arabskim mocodawcom, niż byli w stanie dostarczyć. ADAM KRZEMIŃSKI
Wybory 23 lutego dadzą odpowiedź, czy Merz okazał się silnym człowiekiem zdolnym stworzyć konserwatywny blok w środku niemieckiego społeczeństwa, czy chwiejnym graczem.
Mit Davos jako uzdrowiska i raju narciarskiego topnieje niczym szwajcarskie lodowce. Nadal żyje legenda – niekiedy czarna – Światowego Forum Ekonomicznego.
Od wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau minęło 80 lat. Przed pięcioma laty w poruszającym przemówieniu Marian Turski, oświęcimiak, nasz redakcyjny kolega, przestrzegał: „Nie bądźcie obojętni” na kłamstwa, dyskryminację, mowę nienawiści. „Bo na was, na waszych potomków jakiś Auschwitz nagle spadnie z nieba”. Ale warto sobie przypomnieć, jak różnie przez te 80 lat odczytywana była lekcja Auschwitz.
Takich Niemiec chciała Europa – bardziej z Wenus niż Marsa. Ale demontaż patriarchalnych norm przebiegał tu szczególnie drastycznie.
modne są książki tłumaczące hitleryzm faszystowskim tłumieniem popędów. Niemiecka rewolucja seksualna 1968 r. otrzymała lewicowy antyautorytarny stempel – jako zachęta do odrzucenia wszystkich hamulców. Jej emblematy to zachodnioberlińska „Komuna 1” ze słynnym zdjęciem nagusów i
Od 80 lat jego nazwisko jest symbolem niewybaczalnej zdrady. Vidkun Quisling zdradził Norwegię, choć sam twierdził, że ją ratuje.
odrzuconego człowieka. Wszystko, co robił, by zaspokoić ambicję bycia słyszanym, znanym i uznanym, kończyło się niepowodzeniem”. W wyborach z 1936 r. jego partia otrzymała 1 proc. głosów. Początkowo zerkał raczej ku Mussoliniemu i – ze względu na swój kult Wikingów – czuł sentyment
Kto szuka takich książek wśród 75 tys. tytułów pokazanych na największych w Europie targach książki, to je znajdzie. Kto chce się upewnić, że jeszcze książka nie zginęła, ten wyłapie zapewnienia wydawców, że jest źle, ale nie aż tak...
33. prezydent 1945–53, Partia Demokratyczna.
utworzył 1 października 1949 r. Chińską Republikę Ludową, a pod koniec czerwca 1950 r. armia komunistycznej Korei Północnej ruszyła na Koreę Południową, co w Waszyngtonie uznano za początek komunistycznej ofensywy w całej Azji. Truman nie był amerykańskim Churchillem – ocenia Roy Jenkins, brytyjski
Atmosfera między Berlinem i Warszawą niby jest lepsza niż przed rokiem. Ale coraz trudniej o zrozumienie i nić sympatii.
Relacje z Niemcami nie są łatwe. Odeszło pokolenie, które wiedziało, z czym się zmaga i co chce osiągnąć w dialogu z sąsiadami. Pozostał trudny język, bliska, ale odmienna kultura i kanonada prawicy, od lat galwanizująca wizerunek odwiecznego wroga, sprzeczności interesów oraz niepewnego sojusznika zapatrzonego w rosyjskie surowce i „rosyjską duszę”.
W czasie upałów temperatura polsko-niemieckich relacji wyraźnie wyziębła. Jeszcze 1 sierpnia prezydent Frank-Walter-Steinmeier mówił o cudzie pojednania, odwadze Polaków zarówno walczących z niemieckim okupantem, jak i tych, którzy po wojnie pracowali na rzecz porozumienia. Powtórzył prośbę o
Jeszcze rok przed wybuchem pierwszej wojny światowej Europa kwitła. To był czas belle époque. Jej zmierzch do dziś pociąga pisarzy i historyków.
Verdun to symbol: przez blisko rok rozgrywała się tu jedna z najkrwawszych bitew w I wojnie światowej. Najlepiej tu zrozumieć charakter tej hekatomby.
Wojna przeobraziła Europę nie tylko pod względem politycznym. Być może o wiele istotniejsze było wielkie przeobrażenie kulturowe i duchowe Europejczyków.
Ta wojna nie wybuchła przez przypadek, ale być może nie musiało do niej dojść. Być może w 1914 r. zabrakło światowego policjanta. Ale właśnie kończyła się epoka Pax Britannica, a jeszcze nie zaczęła Pax Americana…
przerwania frontu. 1 sierpnia 1916 r. Brytyjczycy atakujący nad Sommą stracili 58 tys. ludzi – 20 tys. zabitych, 36 tys. rannych, reszta zaginiona lub w niewoli. Wojna pozycyjna zamieniła się w wojnę materiałową. Niemiecki sztab generalny walki o Verdun nazywał pompownią krwi – celem nie
We wschodnich landach RFN rozpoczyna się sezon wyborów, które mogą wygrać radykałowie z prawej i lewej strony. Najważniejsza jest Turyngia.
Już 1 września cała Europa będzie patrzeć na wybory w trzech landach byłej NRD. W sondażach przez całe lato prowadziła prawicowo-populistyczna Alternatywa dla Niemiec (AfD). A sklecony na gruzach lewicowych ugrupowań Sojusz Sahry Wagenknecht (BSW) stał się trzecią siłą. Kampania była ostra, z
Zachód ma skłonność do samozniszczenia, ale umie też uczyć się na własnych błędach – mówi niemiecki historyk Heinrich August Winkler.
ADAM KRZEMIŃSKI: – Do swych czterech tomów „Historii Zachodu” – niestety nietłumaczonych na polski – dorzucił pan po brexicie, rosyjskiej aneksji Krymu i zwycięstwie Trumpa tom piąty, „Czy Zachód się rozpadnie?”. Rozpadnie się? HEINRICH AUGUST WINKLER
Przelew krwi żydowskiej i palestyńskiej stał się rutyną. Państwo Izrael ma za sobą pięć wojen na pełną skalę.
Waszyngtonie 1 listopada 1973 r. Golda Meir była poirytowana. Jej pomarszczona twarz, napisał Kissinger, odzwierciedlała wstrząsy jej pionierskiej pracy nad nowym społeczeństwem w obcym i nieprzyjaznym środowisku. „Czujne oczy pani Meir zawsze zdawały się wypatrywać nieoczekiwanych wyzwań, zwłaszcza ze
Przelew krwi żydowskiej i palestyńskiej stał się rutyną. Państwo Izrael ma za sobą pięć wojen na pełną skalę.
państwa żydowskiego niezliczonymi atakami terrorystycznymi. Kanał Sueski był zamknięty dla statków płynących pod banderą izraelską lub dla okrętów innych krajów zmierzających do portów izraelskich. Naser zignorował decyzję Rady Bezpieczeństwa z 1 września 1951 r. w sprawie pełnej swobody żeglugi przez
Powstanie warszawskie – niezależnie od rocznicowych plakatów i aktów strzelistych – pozostanie tematem niekończących się dyskusji. Czy należało uniknąć takiego całopalenia? 80 lat później Zachód czegoś się nauczył. Dziś daje silne poparcie Ukrainie walczącej z Rosją.
brakuje kluczowego pojęcia: Współczucia dla tych, którzy 1 sierpnia 1944 r. z entuzjazmem ruszyli do powstania, ale po 63 dniach pozostawili zrujnowaną stolicę. Zbliżał się koniec III Rzeszy. We Włoszech alianci szli na Rzym, we Francji na Paryż. W Polsce czołgi radzieckie jakoby były widziane na
nowym początkiem.Książka Ullricha to bardzo dobre wypisy z badań historyków i biografii znanych postaci wszystkich stron. Symboliczne jest zderzenie np. losów Marleny Dietrich i jej siostry prowadzącej z mężem kino odwiedzane przez załogę kacetu w Bergen-Belsen. ADAM KRZEMIŃSKI *** Miasto pod miastem
Co było dane wiedzieć o powstaniu człowiekowi urodzonemu tuż po upadku powstania i żyjącemu w PRL, czyli opowieść świadka epoki.
My, Niemcy, nie byliśmy zdolni do tak dowcipnej terapii… – o „Samych swoich”, traumie wypędzonych i pojęciu Heimat opowiada Christiane Hoffmann, autorka bestsellera „Czego nie pamiętamy”, zastępczyni rzecznika rządu Niemiec.
żyli na Ziemiach Odzyskanych, po czym w wyniku rozpętanej przez Hitlera wojny utracili Heimat, ale – jak Günter Grass, Siegfried Lenz, Horst Bienek – szukali kontaktu ze swymi polskimi następcami i zaszczepili w nas zainteresowanie lokalną historią. ADAM KRZEMIŃSKI: – Właśnie
Po ośmiu latach prawicowej destrukcji polsko-niemieckich relacji trzeba będzie wypracować nowy język rozmowy o naszych wzajemnych relacjach.
Rosyjska agresja na Ukrainę przyniosła jeszcze jeden skutek. Ożywiła długą tradycję emigracji Rosjan do Niemiec, do Berlina zwłaszcza. A zaczęło się od rewolucji październikowej.
Niemcy i Polacy niemal równocześnie obchodzą swe Dni Konstytucji: my 3 maja, Niemcy 23 maja. Ta druga data to dzień uchwalenia w 1949 r. konstytucji Republiki Federalnej, która obowiązuje do dziś. Minione 75 lat to – jak mówił prezydent Steinmeier – najszczęśliwszy okres w dziejach Niemiec. W 1949 r. nic tego nie zapowiadało.
Nawet izraelski historyk Yuval Noah Harari musiał przyznać, że trudno być prorokiem we własnym kraju. Pomysłów na pokojową przyszłość regionu wciąż jednak nie brakuje.
krzyżowców, co położyło kres Królestwu Jerozolimy. Autor zgrabnie prześlizguje się nad szczegółami. W jego show pierwszym kandydatem do mistrzowskiego tytułu jest pan Przypadek, krupier dziejów, które są Kołem Fortuny. W skali 1–100 dostał od jury 29 punktów. Bo to przez przypadek chrześcijaństwo
Mamy rok Immanuela Kanta – 300-lecie jego urodzin i 220-lecie śmierci. Czy filozof z Królewca może paść ofiarą cancel culture? Od czasu, gdy Putin „zakochał się w Kancie”, panuje przekonanie, że „Kant jest nasz”. Czyli Rosji.
460 lat temu zmarł największy asceta spośród ojców reformacji. Śmiertelny wróg wesołych świąt. Jedyną osobą naprawdę niebezpieczną dla Kalwina okazał się konkurencyjny teolog Sebastian Castellio.
Marzeniem faszyzującego ideologa putinowskiej Rosji Aleksandra Dugina jest „finlandyzacja” całej Europy. A dla Finlandii wejście do NATO jest końcem zależności narzuconej przez Stalina.
Wojna w Ukrainie obnażyła wszystkie bolączki niemieckiej armii. Czy w końcu nastąpi zmiana epoki, zapowiadana przez kanclerza Olafa Scholza?
Proces o zdradę stanu nie zawsze kończy sprawę, czasem na pokolenia zostaje otwarta narodowa rana. Przykładem skazanie marszałka Philippe’a Pétaina za kolaborację z Hitlerem.
Jak ponownie wzmocnić polsko-niemieckie relacje, zamrożone i pozbawione znaczenia za rządów Zjednoczonej Prawicy? W przeddzień wizyt Donalda Tuska w Berlinie i Paryżu warto sięgnąć po trzy publikacje z ostatnich miesięcy.
Wydany pół wieku temu „Archipelag Gułag” Aleksandra Sołżenicyna to jedna z tych książek, które zmieniły bieg historii.
Protesty niemieckich rolników to zapowiedź starcia między topniejącą koalicją, której odpowiada status quo, i resztą kraju, który bez nagłych reform znów może się stać „chorym człowiekiem Europy”.
PiS zaostrzył konflikt z Niemcami: Berlin został uznany za tak wielkie zagrożenie jak Moskwa i był lżony jako „czwarta Rzesza”. Tutaj Tusk już choćby umiarkowaną retoryką może wiele osiągnąć. Ale odmienne interesy nie znikną.
firm, tworząc 435 tys. miejsc pracy. Problemem jest 6,5-proc. inflacja, a także polityka energetyczna. Uzależnieniu od węgla mają zaradzić elektrownie jądrowe. Jednak Tusk może mieć w problemy z takimi obrońcami polityki PiS jak prezydent Duda czy prezes banku centralnego Adam Glapiński. Polska
Biografie nadają historii smaku, pozwalają podpatrywać, co zamieciono pod dywan. Dorota Karaś i Marek Sterlingow, pisząc biografię Jerzego Urbana, wcielili się w reporterów. Umówili się, że książka ukaże się dopiero po jego śmierci.
W Republice Federalnej Niemiec nie było takich zamachów na czołowych polityków, jak w USA czy we Włoszech. Ale istniał silny polityczny terroryzm. Jakie było jego podłoże?
– pod gmachem wydawnictwa Springera w Hamburgu, a 24 maja – przy Głównej Kwaterze Wojsk USA w Heidelbergu. I to było na razie wszystko, ponieważ już 1 czerwca w trakcie ogólnokrajowej obławy – dzięki donosom postronnych – zostali ujęci Andreas Baader, Holger Meins i Jan-Carl Raspe
Czy w Niemczech dojdzie do morderczego dla liberalnej demokracji prawicowo-lewicowego sojuszu? Polityczne centrum, które mogłoby mu się przeciwstawić, jest sparaliżowane.
Hamas uderzył na Izrael w 50. rocznicę wybuchu wojny Jom Kipur w 1973 r. Tamten konflikt okazał się momentem zwrotnym w historii państwa żydowskiego.
wojna Jom Kipur sprawiła, że po roku 1973 był zdeterminowany do poszukiwania drogi pokoju. Zmienił partyjne barwy, dołączając do prawicowego rządu Menachema Begina i jako jego minister spraw zagranicznych odegrał ważną rolę w negocjacjach pokojowych z Egiptem. W czasie swej wizyty w Waszyngtonie 1
Adam Daniel Rotfeld o trudnych sprawach polsko-rosyjskich, raszyzmie i naszyzmie oraz o tym, że świat wszedł w epokę ciągłego konfliktu.
ADAM KRZEMIŃSKI: – Co za czasy! Współautorem nowego kłamliwego podręcznika historii Rosji jest ten sam akademik Anatolij Torkunow, z którym pan w 2010 r. wydał znakomitą dokumentację polsko-rosyjskich „spraw trudnych” z lat 1918–2008. ADAM DANIEL ROTFELD: – Ten
Film „Oppenheimer” przybliża początki ery atomowej i zimnej wojny. Tym, którzy pamiętają PRL, przy tej okazji wyświetla się w głowach inny obraz – z Andriejem Sacharowem, radzieckim Oppenheimerem w roli głównej.
Starożytne greckie mity to wciąż żywe fikcje, które wcielają się w naszą codzienność. Ich nowe odczytywania do dziś się nie kończą. Ostatnio furorę robią interpretacje feministyczne.
Adolf Hitler: geniusz czy szaleniec? Nie unieważniając tego pytania, zadawanego od półwiecza, odpowiedzi należy szukać w trójkącie: patologia wodza, patologia władzy, patologia narodu (społeczeństwa).
Jak wówczas potoczyłaby się historia Niemiec i Europy?
upadłościowej III Rzeszy. Amerykański historyk Gordon A. Craig twierdzi, że spiskowcy byli romantykami; Joachim Fest dodaje, że działali w nastroju głębokiej melancholii i wiedzieli – jak przeczuwał to Adam von Trott zu Solz – że „gdy runie kolos Hitlera, to wszystkich nas pociągnie
Marlena Dietrich urodziła się w grudniu 1901 r., Leni Riefenstahl – w sierpniu 1902 r. Były piękne, utalentowane, ambitne i zdyscyplinowane. Po ponad stu latach spotykają się jako dwie przeciwstawne ikony Niemek XX w.
jedzie zwiedzać Florencję. Dzięki niej spojrzy na nią inaczej. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA *** Kraj konfliktów Pokój z widokiem na wojnę. Historia Izraela, Konstanty Gebert, Agora, Warszawa 2023, s. 814 Nie będę milczeć, choć mój kraj/Pomylił drogę/Nie mam innego kraju/Aż odnowi on swe dni/Będę mu śpiewać
Kto z powojennej generacji nie śpiewał tego wyznania podszytego obawą, że może jednak trzeba będzie na dnie lec? Tamto morze właśnie się kończy.