Czerwone kapelusze

Jan Paweł II wciąż zaskakuje. W odstępie zaledwie tygodnia powołał ponad 40 nowych kardynałów. Przekroczył limit książąt Kościoła uprawnionych do wyboru papieża. Czerwony kapelusz ofiarował niemieckiemu progresiście, a zasłużony rzymski kurialista musi dalej czekać. Na kogo będą głosować członkowie Świętego Kolegium, gdy Kościół wezwie ich na konklawe?

wszystkie te tajemnice konklawe mogą się kojarzyć z rytuałem identyfikacji dalajlamy. Dla relaksu warto więc przypomnieć żelazne prawo historii: zawsze jest inaczej. A Janowi Pawłowi życzmy zdrowia i obfitości łask Bożych. Adam Szostkiewicz

Tally-ho! Gdy na Wyspach dyskutowano o zakazie polowań na lisy

Nic to, że Oscar Wilde nazwał już prawie sto lat temu widok angielskiego dżentelmena galopującego za lisem „ohydą w pogoni za niejadalnym”. Takie polowania w Anglii, Szkocji i Walii zdelegalizowano dopiero na początku XXI w.

Dzieci Milkena

Bogiem nowej ekonomii jest szybkość. Przez dziesięć lat minionego wieku elektroniczny rynek rósł w zawrotnym tempie. Potwierdzały się najśmielsze wizje proroków Trzeciej Fali w rodzaju Alvina Tofflera. Ale tuż przed trzecim milenium stare widmo recesji zajrzało w oczy piewcom internetowej rewolucji high-tech. Indeks rynku elektronicznego NASDAQ zaraz po Nowym Roku zjechał do fatalnie niskiego poziomu. Gdzie się zatrzyma?

Raul Wallenberg do dziś przykuwa uwagę świata

Zasługiwał na pokojowego Nobla. Ratował w Budapeszcie Żydów z rąk siepaczy Eichmanna i węgierskiego motłochu pod komendą miejscowych faszystów. Wpadł w ręce Sowietów, którym brawurowa akcja szwedzkiego dyplomaty wydała się przykrywką dla ciemnych interesów wielkiego kapitału i dywersją amerykańskiego szpiona.

Kościół Trzeciego Tysiąclecia

Świat 2001 – remanent

W noc sylwestrową – w okamgnieniu – nasz stary świat przeszedł ze stulecia w stulecie, a nawet z jednego milenium w drugie. W zgiełku zabawy i ogni sztucznych nie było komu podpisać światowego protokołu zdawczo-odbiorczego, globalnego bilansu: winien i ma, jakim każda szanująca się firma zamyka jeden okres rozrachunkowy, aby z czystym sumieniem wejść w następny. Wzięliśmy to zadanie na siebie. Przeklęty wiek XX – wiek wojen i totalitaryzmów – akurat dla Polaków zarezerwował wspaniałe zakończenie, prezent wolności. Jednak w protokole na koniec wieku musimy z obowiązku odnotować wiele pozycji fatalnych, obciążających hipotekę nowego stulecia i psujących smak milenijnego szampana. Oto nasz remanent świata, noworoczny spis z natury.

Handlu zapewni globalną osłonę socjalną. • Bogatsi jeszcze bogatsi. Ludzkości przybywa najszybciej w Afryce i Azji Południowej. Poszerza się luka między najbogatszymi i najbiedniejszymi państwami świata z obecnego poziomu 50:1 do 80:1. Wzmaga się migracja, a z nią rosną napięcia. • Świat

Żuki szczęścia

Urodzili się pod bombami Luftwaffe. Stali się symbolem pokolenia, które wolało miłość niż wojnę i odrzucało kapitalistyczny wyścig szczurów. Kultura masowa wyniosła ich na swoje ołtarze; kult Beatlesów jest dziś tak samo żywy jak trzydzieści lat temu. Świeżo wydana autobiografia zespołu i kolekcja jego największych przebojów biją rekordy sprzedaży. Czterech zwykłych chłopców zmieniło muzykę i obyczaje.

ramionkiem. Niech odpoczywają w spokoju w szufladzie biurka, przy którym piszę. Byłem w nich szczęśliwy. Adam Szostkiewicz Najważniejsze albumy Beatlesów 1963 Please Please Me 1964 A Hard Day’s Night, Beatles For Sale 1965 Help, Rubber Soul 1966 Revolver 1967 Sergeant Pepper’s Lonely

Źle się dzieje w państwie ukraińskim

Jak rodzili się bogowie

Co zdarzyło się w Betlejem 2000 lat temu? Opowieść o narodzinach Dzieciątka tak głęboko tkwi w naszej kulturze, wyobraźni i obyczajach, że odpowiedź wydaje się oczywista. Ale nie dla starożytnego świata, w którym rozwijało się chrześcijaństwo.

skalał ją? Czyżby u mnie powtórzyły się dzieje Adama? Gdy bowiem Adam oddawał się o oznaczonej godzinie uroczystej modlitwie dziękczynnej, wszedł wąż i znalazł Ewę samotną, i uwiódł ją, i skalał; to samo przydarzyło się i mnie”. Maria zaklina się: Na Boga żywego, nie wiem, skąd jest to, co

Jak rodzili się bogowie

Co zdarzyło się w Betlejem 2000 lat temu? Opowieść o narodzinach Dzieciątka tak głęboko tkwi w naszej kulturze, wyobraźni i obyczajach, że odpowiedź wydaje się oczywista. Ale nie dla starożytnego świata, w którym rozwijało się chrześcijaństwo. Wielkie religie śródziemnomorskie, nazywane przez chrześcijan pogardliwie pogaństwem, miały w swoim skarbcu opowieści o narodzinach innych bogów. Ich wyznawcy zżymali się na cudowną historię Jezusa zrodzonego z dziewicy. To co dla chrześcijan było Big Bangiem, początkiem dziejów człowieka, im przypominało ich własne prastare mity i legendy. Czym więc jest opowieść betlejemska? Nowym Początkiem czy Nową Wersją Wiecznej Tęsknoty?

dziewicę i skalał ją? Czyżby u mnie powtórzyły się dzieje Adama? Gdy bowiem Adam oddawał się o oznaczonej godzinie uroczystej modlitwie dziękczynnej, wszedł wąż i znalazł Ewę samotną, i uwiódł ją, i skalał; to samo przydarzyło się i mnie”. Maria zaklina się: Na

Odrębna Hennelowa

[lektura obowiązkowa]

Gorycz olbrzyma

Uśpiony olbrzym – tak w latach PRL nazywano ogromną rzeszę wierzących świeckich. Kościół to byli biskupi, księża, zakonnicy i siostry plus kościelni, organiści i ministranci. Olbrzym zaczął się jednak budzić w epoce Solidarności i po stanie wojennym. Jak grzyby po deszczu powstawały duszpasterstwa środowisk i zawodów. A kiedy przyszła wolność, stanął na nogi. Dokąd idzie?

polskich świeckich, cierpiących na kompleks niedocenienia: dlaczego wasz głos nie istnieje, choć liczbowo was tak dużo, czemu głosu katolickiego nie słychać w Parlamencie Europejskim? Wtórował mu ks. Adam Schulz, wieloletni lider ruchów katolickich, rzecznik Episkopatu: trzeba przesycać ewangelią

Teksas ostateczny

Kiedy gubernator George Bush czekał na wynik wyborów prezydenckich, w bloku śmierci w Huntsville, stan Teksas, szykowano egzekucję. Prawnicy skazanego czekali na wynik apelacji złożonej w federalnym Sądzie Najwyższym. Skazany nie czekał na nic. Nie był w stanie ogarnąć grozy swego położenia.

Pszczoły pod korkiem

Ani w Hanoi, ani w Hoszimin, dawnym Sajgonie, prezydent Bill Clinton nie powiedział przepraszam. Przywódcy Wietnamu nie wspomnieli natomiast o odszkodowaniach. Trudny kompromis w imię świetlanej przyszłości?

Wpadliśmy w keczup

„Miasto powiat Ameryka”, scenariusz Tadeusz Smiarkowski, Rafał Geremek, reżyseria Tadeusz Smiarkowski. TS Film dla TVP 2

Sen prymasa

W monachijskim studiu Radia Wolna Europa zapala się ostrzegawcze światło: On Air, emisja programu. Jest 28 września 1953 r. Ksiądz Tadeusz Kirschke, w czasie wojny jeniec obozu Murnau i więzień obozu koncentracyjnego, mówi do mikrofonu: „Kochani bracia, rodacy! Właśnie nadeszła wiadomość o aresztowaniu jego eminencji księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski. Przypominają nam się słowa, jakie ksiądz prymas wypowiedział w czasie ostatniej procesji Bożego Ciała: Biskupi polscy pójdą śladami swych wielkich poprzedników, a jeśli zajdzie potrzeba, wiarę swoją zaświadczą męczeństwem”.

bunty, ale masowy katolicyzm narodu, właśnie ów pariafialny, obskurancki, tak często obskurny katolicyzm polski, który przecież oczyścił się i pogłębił w »katakumbach« i znalazł rzeczywiście pasterza, w osobie prymasa Wyszyńskiego”.Adam Szostkiewicz Fotografie ks

Tam szum Dniestru

Odebranie Polakom Lwowa było politycznym błędem Rosjan – napisał kiedyś polityczny korespondent paryskiej „Kultury” Juliusz Mieroszewski. Ale polski Lwów dzieliłby oba narody, ułatwiając imperialną politykę Kremla, który zawsze przeciwdziałał zbliżeniu polsko-ukraińskiemu. Dziś Lwów już nie dzieli, bo jest ukraiński, za to beczką prochu mogą okazać się cmentarze żołnierzy albo wirtualne gazociągi. Czy marzenie Mieroszewskiego, a za nim III Rzeczpospolitej, o dobrym sąsiedztwie z Litwą, Białorusią i Ukrainą nie jest aby polityczną iluzją?

 tym pomóc, przyjmując ich masowo do Polski na studia, staże i praktyki – uważa Widacki. Tak, Ukraina wciąż czeka na swego Balcerowicza, ale jest też dla nas wyzwaniem. Czy łatwiej byłoby nam prowadzić politykę wschodnią, gdyby Ukraina niczego od nas nie potrzebowała, gdyby bez nas wyszła z cywilizacyjnej zapaści, a Polacy jeździli pracować na czarno do Kijowa lub Lwowa?Adam SzostkiewiczFotografie Kacper Krajewski

Kamerą w papieża

Ameryka jest krajem religijnie gorącym. Tajemnica wiary pasjonuje i inspiruje Amerykanów. W Ameryce pisze się najgrubsze książki o polskim papieżu. Biografie Jana Pawła II pióra Tada Szulca czy George’a Weigela są hitami tak samo w Polsce. Ale na telewizyjny dokument Helen Whitney „Jan Paweł II. Papież Tysiąclecia” rzucono się u nas, jakby nakręcił go Ali Agca.

przy udziale Polaków, tyle że z innego kręgu niż krąg obecnych polskich krytyków dokumentu. Ale nawet Polacy występujący w filmie nie są wcale z jednego salonu: żyjący w Anglii historyk Adam Zamoyski, pisarz Andrzej Szczypiorski, wadowiccy koledzy szkolni papieża, profesor Katolickiego Uniwersytetu

Jakiej prawicy Polacy potrzebują?

polityka na pewno potrzebuje i tylko taka mogłaby kiedyś skutecznie konkurować z SLD. Ale o tym niektórzy politycy z AWS zdają się nie myśleć. Wolą roztrząsać, jakiej prawicy potrzebuje Marian Krzaklewski.Adam Szostkiewicz

Rąbanka Berberyusz

[warto mieć w biblioteczce]

Człowiek ze spiżu

Kto porywa się w Polsce na film o prymasie Stefanie Wyszyńskim, ryzykuje. To nie przypadek, że jak dotąd nie ma wybitnej powieści czy właśnie filmu o tym człowieku ze spiżu, który zajął naczelne miejsce w historii Kościoła i narodu. Film Teresy Kotlarczyk tej luki nie wypełnił. Wielkość kardynała przygniotła „Prymasa”.

Barometr Europy

Czy Polacy nadają się do Unii? Publikujemy kolejne głosy. Rozmowa z prof. Normanem Daviesem, historykiem

i Polacy na pewno są do niej zdolni. Obecny stan Unii Europejskiej nie jest zdrowy. Wyjście musi prowadzić przez jakąś burzę. Miejmy nadzieję, że to będzie burza średnia, a nie oberwanie chmury. Rozmawiał Adam Szostkiewicz Norman Davies (ur. 1939 r.), brytyjski historyk i dziennikarz, autor

Jazda w nieskończoność

[warto mieć w biblioteczce]

Pustynia mistrzów

Jeden po drugim odchodzą wielcy i wybitni: ostatnio Jerzy Giedroyc, niedawno Józef Tischner, Gustaw Herling-Grudziński, Jan Karski, przed nimi Jerzy Turowicz i Zbigniew Herbert, a także Jerzy Waldorff i Andrzej Szczypiorski. Narasta w nas poczucie ogromnej straty. A przecież, gdy wybuchła wolność, niektórzy uznali, że rola wielkich autorytetów się skończyła.

–‘zajęli miejsce, którego nikt im już nie odbierze. Podobnie Bronisław Geremek i Leszek Balcerowicz, Adam Michnik, Stanisław Stomma, Wiesław Chrzanowski albo – w innym wymiarze – Stanisław Lem czy Ryszard Kapuściński. W jeszcze innym: Leszek Kołakowski i Czesław

Bingo!

Co dwie godziny gdzieś na świecie idzie w ruch maszyna losująca liczby. Co dwie godziny ktoś zostaje milionerem. Niedawno w Głogowie, dziś na przykład w Anglii. Dzięki tamtejszemu lotkowi milionerami zostało już 900 obywateli Albionu. Czy ta informacja nie skłania Was, by choć raz w życiu kupić los?

Zawracanie Tybru kijem

Mosty czy mury

Papieże rzadko trafiają na ołtarze. Kandydatów na swoich świętych i błogosławionych Kościół poddaje długiej i dokładnej „lustracji”. Mają być wzorem i przykładem dla miliarda wiernych. Na wieść, że Jan Paweł II beatyfikuje dwóch swych poprzedników – Piusa IX i Jana XXIII – rozgorzała dyskusja. O „dobrego papieża Jana” nikt się nie spiera – podbił serca wierzących i ateistów. Z Piusem IX sprawa ma się znacznie gorzej. W dwa dni po beatyfikacji Piusa kardynał Ratzinger, strażnik czystości doktryny Kościoła, ogłosił, że tylko wiara katolicka prowadzi w pełni do zbawienia. Pius by temu przyklasnął, ale Jan?

mostów trzeba budować mury. Pius i Jan są więc symbolami postaw i wrażliwości zwyczajnie nie do pogodzenia. Pozostanie tajemnicą Jana Pawła II, jak i dlaczego chce on przekonać świat, że nie ma między nimi fundamentalnej sprzeczności. Adam Szostkiewicz

Istria: klin historii

W Café Valentino bierze się przy wejściu poduszkę. Zamiast przy stoliku można usiąść na skałce i wpatrywać się w grę świateł na nocnym morzu, sącząc drinki zakochanych lub samotnych. Morze uderza delikatnie o brzeg, o który oparła się kafejka. W głębi nocy mrugają światła portu, dokąd przypływa prom z Wenecji. Jesteśmy w Rovinju. Po włosku: Rovigno, wszak zaledwie pół wieku temu półwysep Istria należał do Italii.

1905 r. pisarz z żoną w ciąży przeniósł się na via Medolino 1, gdzie mieli w mieszkaniu piec i biurko. Joyce narzekał, ale miał się nieźle: zapuścił nawet wąsy, zaplombował zęby i wypożyczył fortepian, przy którym śpiewał swoje pieśni. W marcu Austriacy wykryli w Puli siatkę szpiegowską, wydalili

Rozbitek z zamętu

W reakcji na znakomity esej Zdzisława Pietrasika o odkurzanym PRL (POLITYKA 30) Zygmunt Kałużyński złożył swoje „zeznanie rozbitka historii” (POLITYKA 32). Miał to być protest przeciwko zakłamywaniu naszej nowszej historii. Kałużyński słusznie stwierdza, że zwłaszcza w młodszym pokoleniu panuje na temat PRL totalna konfuzja. Ale jego tekst konfuzję tę drastycznie pogłębia.

Nokturn pustyni

[lektura obowiązkowa]

Dwie w jednej

Prezydent Bill Clinton nie pokonał bram Jerozolimy. Święte miasto trzech wielkich religii stanęło kością w gardle uczestnikom bliskowschodnich rozmów pokojowych w Camp David, którym patronował. Dlaczego?

Wolni, skrzywdzeni

pochodzą także z podatków dawnych przeciwników KOR czy Solidarności. Taki konsens graniczyłby z cudem, ale wtedy byłaby to prawdziwa zdobycz społeczna, nie zaś – jak obecna propozycja – zarzewie konfliktów.Adam Szostkiewicz

Myśli nowoczesnego liberała

[lektura obowiązkowa]

Matriarchat

Długowieczność nie jest czymś nadzwyczajnym w rodach królewskich. Ale stulecie brytyjskiej Królowej Matki świętują nie tylko miliony obywateli Zjednoczonego Królestwa, lecz także rzesze, które nie znają języka Szekspira i nie są monarchistami.

Oaza Tybet

Sala Kongresowa nabita po brzegi młodzieżą. Owacja na stojąco, kilka minut oklasków i pokrzykiwań, jak na rockowym koncercie. Na scenie zamiast zbuntowanych artystów 17-letni mnich buddyjski z Tybetu, jego świta, srebrny posążek Buddy. XVII Karmapa po raz pierwszy odwiedził Polskę, gdzie działa ponad 30 ośrodków wspólnoty Karma Kagyu, której jest światowym zwierzchnikiem.

Gustaw Herling-Grudziński (1919–2000)

Viva Coca-Cola!

Źle się działo w państwie meksykańskim. Wojsko nie pchało się tam wprawdzie do rządzenia, a wskaźniki gospodarcze są ostatnio dobre, ale system polityczny przeżarły nepotyzm i korupcja. Nowy prezydent Vicente Fox jest ekonomicznym liberałem i społecznym konserwatystą. Władzę obejmie za pół roku. Czy uczyni z Meksyku podręcznikowy przykład kapitalizmu z ludzką twarzą, a sam zostanie pieszczoszkiem międzynarodowej prawicy?

Prezydent blokuje

Zwycięstwo błękitnej krucjaty

W dniu, kiedy ogłoszono koniec prac nad mapą ludzkiego genomu, Kościół ujawnił tak zwaną trzecią tajemnicę fatimską, która od kilkudziesięciu lat rozpalała wyobraźnię milionów katolików. Do 20 linijek pióra wizjonerki Łucji kardynał Joseph Ratzinger dopisał wielostronicowy komentarz teologiczny.

Tajemnica fatimska – na żywo

widowiskowej oprawy. Ale też Fatima nabierała z latami coraz większego znaczenia dla Jana Pawła II, a więc i dla całego Kościoła. Może stąd bezprecedensowy awans fatimskiego objawienia, które teraz staje się niemal częścią nauki Kościoła. Odebraliśmy więc na żywo dwa ważne sygnały: że pontyfikat wchodzi w fazę mistyczną, a Kościół bynajmniej nie gardzi tamtamami elektronicznej globalnej wioski.Adam Szostkiewicz

Solidarność globalna

Polska była przez trzy dni światowym centrum demokracji. Do Warszawy zjechali ministrowie rządów prawie stu krajów, by po pierwsze potwierdzić przywiązanie do zasad demokratycznych i po drugie, by debatować, jak demokrację ulepszać i zaszczepiać tam, gdzie jej nie ma. Warszawa, z odchodzącym ministrem Bronisławem Geremkiem jako gospodarzem, dyskontowała dwudziestą rocznicę Solidarności i co drugi minister – od Ameryki Łacińskiej po Azję – łamał język na chlubie polskiej historii najnowszej.

Dziurawa twierdza

Makabryczny ładunek holenderskiego tira zrewidowanego w Dover wstrząsnął Europą. Ale może na skutek śmierci 58 szmuglowanych Chińczyków nasz kontynent zrozumie, że nie rozwiąże problemu imigracji, podnosząc zwodzone mosty przed poszukiwaczami lepszego życia z biednych krajów.

Kim jest Kim

Początek zjednoczenia Korei? Spotkali się przedstawiciele dwóch państw pozostających w stanie wojny, z których jedno – Korea Północna nazywa drugie – Koreę Południową – „marionetkowym sługusem imperializmu”. Na Północy wodzowi oddaje się cześć boską, mimo że zmarły tam z głodu setki tysięcy ludzi.

Bez maski

[tylko dla znawców]

Wierzgająca dama

Prezydenta Clintona Europa polityczna witała jak przyjaciela. Nie musiał grać na saksofonie, by go uważnie słuchano w Lizbonie, Akwizgranie, Berlinie, Moskwie i Kijowie. Ale i on traktował swych rozmówców poważnie. Europa wchodzi w nowy wiek bez kompleksu Ameryki.

jarzmie rynkowej wolnoamerykanki ani ścigać się z azjatyckimi tygrysami. Kto próbuje ją do tego namawiać, po prostu przegrywa wybory. A w Europie politycy wciąż muszą liczyć się z elektoratem. Europa „polityczna” – Europa prointegracyjnych elit akceptujących wyzwania globalizmu – musi się spieszyć, by zupełnie nie rozminąć się z nastrojami obywateli. Adam Szostkiewicz

Przeprosiny w Tel Awiwie

Mapa sztabowa Watykanu

Koperta Łucji

Za objawieniem fatimskim kryją się inne tajemnice. Są kłopotem nie tylko dla Kościoła. U progu nowego wieku konflikt gorącej wiary z zimnym rozumem nabiera nowej siły.

historii. Ale naukowe doktryny wciąż nie umieją rozwiązać odwiecznego problemu zła i cierpienia. Nie uśmierzają zatem lęku przed przyszłością. Dlatego popyt na proroctwa nie znika. Adam Szostkiewicz Trzecia część tajemnicy fatimskiej Kardynał Angelo Sodano w przemówieniu po mszy beatyfikacyjnej

Buty papieża

Młody Karol Wojtyła kochał poezję i teatr, ale został księdzem. Sztuka na tym wyborze niewiele straciła, za to Kościół zyskał charyzmatycznego przywódcę, którego osobowość spina drugie i trzecie tysiąclecie historii chrześcijaństwa. Ale jakim papieżem jest Jan Paweł II? Kończący w maju 80 lat biskup Rzymu w 21 roku swego pontyfikatu wciąż wymyka się klasyfikatorom.