Nieboskie wenuski

Ma jędrne piersi, szerokie biodra i oddane z detalami łono – najstarsza antropomorficzna figurka świata to kobieta w każdym calu. Dlaczego ludzie przez tysiące lat z takim upodobaniem rzeźbili

Utwierdzeni

Władcy starożytnych imperiów otaczali stolice potężnymi murami i wznosili na granicach twierdze. Nawet najwymyślniejsze systemy fortyfikacji nie zdołały jednak uchronić ich państw przed

Pamiątka z żołądka

Fałszerstwo kojarzy się z podrabianymi banknotami, dokumentami i obrazami. Mniej znane są podróbki zabytków, na które świat naukowy już nieraz dał się nabrać.

Fortuna na szyi

Biżuteria, która dziś jedynie upiększa i pokazuje zamożność, kiedyś chroniła przed duchami.

wielu jest wyznacznikiem zamożności i statusu. Co prawda elegancki mężczyzna nosi jedynie kosztowny zegarek lub złote spinki do mankietów, są jednak tacy, którzy wciąż z upodobaniem wieszają na szyjach złote łańcuchy. Agnieszka Krzemińska

Świetlana przeszłość

Jak rozjaśnić ciemności? Jak nie zgubić się w nocy lub pracować po zachodzie słońca? Ludzie radzili sobie z tym od chwili opanowania ognia, ale tak naprawdę nad mrokiem udało się zapanować dość niedawno.

Brat brud

Rzymianie siedzieli godzinami w łaźni, św. Agnieszka nie kąpała się nigdy, a Król Słońce zmieniał co najwyżej koszule. Historia czystości to również dzieje stosunku człowieka do własnego ciała.

. Agnieszka, a św. Olimpia wchodziła do balii tylko wtedy, gdy zmusiła ją do tego choroba. Zwykli ludzie chodzili jednak nadal do łaźni, które w Europie Zachodniej funkcjonowały do V w., a w cesarstwie wschodnim jeszcze dłużej, stając się wzorem dla łaźni tureckich

Dawno temu z DNA

Nasza historia zapisana jest w genach. Dzięki badaniom DNA wiemy coraz więcej o dziejach Ziemi i człowieka. Ale czy wszystko da się z nich wyczytać?

spojrzeć w przeszłość, jednak można to porównać do patrzenia przez bardzo brudną szybę – widzimy kontury, światło, ruch, ale szczegóły są rozmyte. Mimo wszystko to i tak znacznie więcej niż dotychczas wiedzieliśmy. Agnieszka Krzemińska

Oby żupa była słona

Odkąd zostaliśmy rolnikami, pozyskiwanie soli stało się koniecznością i źródłem bogactwa.

Zamek Dam

Unoszący się nad wodami rzeki Cher zamek Chenonceau wygląda jak ażurowy most wyczarowany przez wróżkę. Budowało go sześć kobiet, a każda z nich włożyła w to swoje ambicje, marzenia i własną wizję piękna.

Przejścia po przęśli

Odurzamy się na różne sposoby od zawsze. Czym i jak, zależy od epoki i kultury. Dopóki służące temu środki tkwiły w sferze sacrum, problem szkodliwości narkotyków nie istniał.

Idylla w willi

Zamożny Rzymianin miał w domu klimatyzację, ogrzewanie podłogowe, ubikację, saunę i wspaniały ogród. Rezydencje były nie tylko wygodne, ale i energooszczędne.

Wynalazek odnaleziony

Potrzeba matką wynalazku – dowodzi tego historia urządzeń, które wyprzedziły swoją epokę i trzeba było setek lat, by je odkryto na nowo oraz zastosowano.

wyrosła z praktycznych potrzeb przemysłu i biznesu. Zapatrzeni w nowożytne osiągnięcia często zapominamy, jak wiele zawdzięczamy starożytnym.Agnieszka Krzemińska

Rudowłosy

Twórca największego na świecie imperium nie wyglądał jak typowy Azjata ani nie miał wielu cech, które mu przypisujemy. Warto o tym pamiętać, wybierając się do kina na film „Czyngis-chan”.

. Nam Mongołowie kojarzą się co prawda z najazdem w 1241 r. i klęską pod Legnicą, jednak bilans kontaktów Europy z tym azjatyckim imperium nie jest wyłącznie ujemny. Aż do XVI w. między Azją i Europą na nieznaną dotąd skalę rozwijała się intensywna wymiana, a szlakami handlowymi rozprzestrzeniały się nie tylko towary, lecz także idee i zdobycze cywilizacyjne. Agnieszka Krzemińskawspółpraca Katarzyna Golik

Wychowanie przez wieszanie

W średniowieczu nietrudno było trafić w ręce kata. Śmiercią karano za kradzież, mord, podpalenie, bigamię, kazirodztwo, herezję, obrazę majestatu.

Zderzenie cywilizacji

Rzymian i Germanów łączyła klasyczna Hassliebe – miłość i nienawiść zarazem, ale to właśnie zmagania i współpraca między nimi ukształtowały dzisiejszą Europę.

Rozgryźć język

Nadal istnieją systemy pisma, których nie potrafimy rozszyfrować. I nic nie wskazuje, by miało się to kiedykolwiek udać.

Wiadomości z kości

Obwieszeni złotem pijacy, woźnice z krótkimi mieczami i lirnicy wierzący w życie po śmierci; czy taki obraz Traków opisywany w antycznych kronikach jest prawdziwy?

dominacją, długo pozostali wierni swoim tradycjom – religii i obrządkowi pogrzebowemu. Ulegli romanizacji dopiero w III–IV w., w czasach, gdy ich ziemie zalewały już kolejne ludy – Goci, Germanowie, Hunowie, a potem Słowianie i Bułgarzy. Trakowie rozpłynęli się w tym wielokulturowym tyglu. Agnieszka Krzemińska

Indiana z myszką

Każdy użytkownik Internetu może zostać odkrywcą, a badacz – bez burzenia ścian – lokalizować ukryte w piramidach komnaty.

obchodzono 1 maja. Na razie nie wiadomo jeszcze, jak interpretować znalezione tam pochówki. Znajdowane w fosie jamy ze szczątkami dzieci to ofiary, ofiarą jednak trudno nazwać pochówek dorosłego mężczyzny wyposażonego w siekierę. Być może okręg kultowy w Pömmelte wykorzystywano jako miejsce pochówku dla prominentów. Według najnowszych badań, Stonehenge również traktowane było jako cmentarz dla wybrańców.

Cudo z kija

Łuk tysiące lat służył do polowań, by z czasem stać się bronią. Używano go też do innych celów. Żadna inna tak prosta machina nie miała aż tylu zastosowań.

mezolityczny hi-tech. Same strzały też nie oparły się nowinkom technicznym. Znaleziona w Lilla Loshult w Szwecji miała 92 cm, nadano jej wrzecionowaty kształt, przy czym najgrubsza jej część znajdowała się w 1/3 długości, co sprawia, że była lżejsza i szybsza niż jej cylindryczna poprzedniczka. Ostre jak

Cudo z kija

Łuk tysiące lat służył do polowań, by z czasem stać się bronią. Używano go też do innych celów. Żadna inna tak prosta machina nie miała aż tylu zastosowań.

mezolityczny hi-tech. Same strzały też nie oparły się nowinkom technicznym. Znaleziona w Lilla Loshult w Szwecji miała 92 cm, nadano jej wrzecionowaty kształt, przy czym najgrubsza jej część znajdowała się w 1/3 długości, co sprawia, że była lżejsza i szybsza niż jej cylindryczna poprzedniczka. Ostre jak

Galeria smoków

Uskrzydlone gady ziejące ogniem nigdy nie istniały, ale dzieje smoków w kulturze i religii różnych cywilizacji to ciekawy sposób prześledzenia krętych ścieżek mitu.

Rysy z retuszem

Kiedy i po co pojawił się portret? Czy wizerunki antycznych władców, powstałe za ich życia, pokazują, jak rzeczywiście wyglądali?

najlepiej? Agnieszka Krzemińska Chrobry przy kości Rozmowa z Waldemarem Świerzym, który tworzy alternatywny poczet królów i władców polskich Skąd pomysł, żeby stworzyć taki poczet? Namówił mnie do tego Andrzej Pągowski, który powiedział, że poczet Matejki jest przestarzały, a nasze wyobrażenie o królach

Po nitce do kłębka

Nie szata zdobi człowieka, jednak przez wieki to, co nosiliśmy, określało nasz status, zawód, a nawet narodowość.

 czasach, gdy proces jej wytwarzania był żmudny i pracochłonny, a ona sama droga i luksusowa. Coraz mniej manufaktur na świecie wyrabia tradycyjnymi metodami dywany czy jedwabie i tka materiały na ręcznych krosnach. Jakość, oryginalność, stare wzory odchodzą powoli w zapomnienie. Szkoda.Agnieszka Krzemińska

Historia konia. To przypadek, że to zwierzę dotrwało do naszych czasów

Najpierw był zwierzyną łowną, potem kazano mu ciągnąć wóz. Jako wierzchowiec stał się bogiem, symbolem prestiżu i towarzyszem w bitwie. Rzadko które zwierzę miało taki wpływ na rozwój cywilizacji jak koń.

Złoto czarnej ziemi

Każde młode państwo chce być dumne ze swojej przeszłości. Ukraina ma wyjątkowe powody – w jej ziemi znaleźć można odpowiedzi na wiele pytań dotyczących dziejów Europy.

. Zresztą cała wystawa jest tak skonstruowana, by udowodnić, że Ukraina ma bogatą przeszłość, a obecne dążenia wejścia do Unii są historycznie uzasadnione. Agnieszka Krzemińska

Planowanie przez wyrzucanie

Porzucanie dzieci było w przeszłości normalną praktyką. Romulusowi, Remusowi i Mojżeszowi akurat się udało, ale tysiące noworodków nie przeżywało pierwszej doby.

(podobnie zresztą jak niewolnicy, upośledzeni czy, w pewnym stopniu, również kobiety). Traktowano je jak żywy inwentarz lub przedmiot, którego właścicielem był ojciec, decydujący o życiu i śmierci potomka.Agnieszka Krzemińska

Świat przedstawiony

Z map korzystamy od tysięcy lat. Nie zawsze ich główną funkcją było odtworzenie kształtu kontynentów lub pokazanie drogi. W mapach szyfrowano idee.

niemalże mapę można obejrzeć w Internecie, dlatego wydawcy oferują czytelnikom coraz to bardziej szczegółowe atlasy. Ale nie należy zapominać, że mapy nie tylko odwzorowują świat, ale także wpływają na jego obraz, pokazując tylko to, co chcieli ich autorzy. Przedstawiona rzeczywistość utrwala się na długo, nawet jeśli jest mocno przesadzona, zbyt piękna lub wręcz całkowicie fantastyczna. Agnieszka Krzemińska

Przyroda bez ludzi

Jak wyglądałaby Ziemia, gdyby człowiek nagle zniknął? Co pozostałoby z naszych świątyń i drapaczy chmur? Kiedy lasy znów pokryłyby Europę? I kto zawładnąłby Błękitną Planetą? Te pytania zadał sobie Alan Weisman, reporter naukowy „New York Timesa”. I w odpowiedzi napisał bestseller „Świat bez nas”.

Brzęczące zagadki

Celtowie jako jedyny z ludów barbarzyńskich masowo ­produkowali monety. Znajdowane obecnie w wielu osadach srebrne i złote krążki pozwalają określić granice wpływów tej tajemniczej cywilizacji.

przecież istniało mnóstwo drobnych monet, które doskonale nadawały się do kupowania codziennych towarów – tłumaczy Rudnicki. System monetarny u celtyckich Bojów polegał na tym, że oprócz monet odpowiadających złotemu staterowi (o średnicy 20 mm i wadze 8,5 g), były jeszcze nominały stanowiące 1/3

Uzdrawiająca moc hieroglifów

Chorzy Egipcjanie nie byli zdani tylko na modlitwy i zaklęcia kapłanów. Mogli skorzystać z głębokiej wiedzy swoich lekarzy. Najnowsze badania wykazały, że większość recept staroegipskich była naprawdę skuteczna.

, przyczyną wielu zgonów były choroby zębów, także nowotwory, cukrzyca i mnóstwo innych, współcześnie nieuleczalnych chorób. Dzięki badaniom Campbell udowodniono jednak, że egipska medycyna była o wiele bardziej racjonalna, niż się wcześniej wydawało.Agnieszka Krzemińska

Grota, ale nie ta

Czy jest ziarno prawdy w micie głoszącym, że Rzym założył wykarmiony przez wilczycę syn Marsa, który zamordował sprzeciwiającego się woli bogów brata bliźniaka?

 w antycznym sklepieniu wyrąbano 4 dziury. Można tylko mieć nadzieję, że zaplanowane na ten rok badania archeologiczne w Luperkalu/Nimfejonie, które mają zweryfikować puszczone w świat hipotezy, będą prowadzone z większym wyczuciem.Agnieszka Krzemińska

Krwawa płeć

Archeolodzy odkryli w Kambodży pochówki uzbrojonych kobiet. Czyżby istniała kraina, której broniła armia wojowniczek?

groby pochowanych tam uzbrojonych pań współistnieją z niewyposażonymi w oręż pochówkami mężczyzn, można uznać, że tworzyły one rodzaj oddziałów wojowniczek. Choć oczywiście z wysnuwaniem daleko idących wniosków należy wstrzymać się do czasu publikacji dokładnych wyników badań, a może i kolejnych odkryć, potwierdzających tę sensacyjną hipotezę.Agnieszka Krzemińska

Łacina wraca! Trochę chyłkiem, trochę jawnie

Tajemnice spod jedwabiu

Najnowsze badania archeologiczne wykazały, że najdłuższy szlak handlowy świata jest o wiele starszy niż dotychczas przypuszczano.

nowym Jedwabnym Szlaku, który miałby stać się handlowym pomostem eurazjatyckim. Przez ten polityczny slogan rozumie się stosunki między starą Unią Europejską a Azją – a właściwie szybko rozwijającymi się Chinami i Indiami – z pominięciem terytorium Rosji. Agnieszka Krzemińska

Miłość aż po grób

Spoczywają obok siebie od tysięcy lat. Wyglądają, jakby się przytulali, obejmowali, całowali. Czy to pradawni kochankowie?

powstał aż 8 tys. lat temu, zmarłych okrzyknięto najstarszymi kochankami świata.W Polsce również mamy swoją parę miłosną (a właściwie klasyczne 2+1), na którą w 2005 r. natrafili archeolodzy w Pełczyskach koło Złotej. Pochówek datowany jest na 1600–1900 r

Kiedy świat był Gotów

Z dzikusów ćwiartujących zwłoki Goci stali się wielkimi admiratorami i krzewicielami kultury antycznej.

szyldem niedobitki. Polski badacz Jan Czekanowski powiedział kiedyś, że we wszystkich z nas jest coś z Gotów, Wandali, Sarmatów i jeszcze wielu innych starożytnych ludów. Ci, którym się to niezbyt podoba, niech się pocieszą myślą, że Goci mieli wiele zalet, których nam dzisiaj często brakuje – tolerancję, otwartość, umiejętność kompromisu. Agnieszka Krzemińska

Wyprawa na wieczność

Megality, kurhany, piramidy, mastaby, katakumby, urny, ossuaria, sarkofagi, nagrobki – wszystko to materialne ślady opowieści o tym, jak ludzie przez tysiące lat próbują sobie radzić ze śmiercią i jak śnią swój sen o nieśmiertelności.

przerabiania szczątków zmarłego na amulety. Luksusowe modele trumien wyposażone są w szufladkę na ulubione drobiazgi zmarłego. Nową polską tradycją stało się odwiedzanie grobów nie tylko 1 listopada, ale także w czasie świąt wielkanocnych, Bożego Narodzenia, w dniu imienin zmarłego. Na grobach, obok

Sceny z życia teatru

Teatromania występuje od ponad 2,5 tys. lat. Pierwsi teatrem zachwycili się Grecy, później Rzymianie. Cenili go wszyscy, cesarze i kupcy, politycy i żołnierze.

dobre zakończenie”. Bo nawet jeśli Grecy wymyślili teatr i aktora, a sztuka stała się dla nich metaforą ludzkiego życia, to dopiero Rzymianie zaczęli porównywać życie ludzkie do sztuki. Politycy, kapłani, a przede wszystkim cesarze twierdzili, że los przydziela role, które my nieudolnie gramy. Sam cesarz August na łożu śmierci zapytał ponoć swoich przyjaciół: „Czym dobrze odegrał mim mego życia?”. Agnieszka Krzemińska

Cud miód

Od lat pszczoły służą człowiekowi, a człowiek pszczołom. Dbamy o nie, by ta przyjaźń trwała jak najdłużej. Mimo to nadal nie znamy wielu ich tajemnic.

Nura w mury

Jeszcze 10 lat temu badanie ukrytych pod ziemią miast było niezwykle żmudne i długotrwałe. Dziś geofizycy potrafią uzyskać szczegółowy plan takiego miasta bardzo szybko. W archeologii dokonała się prawdziwa rewolucja.

Wykopać, zakopać?

Wzgórze zamkowe w Pułtusku kryje skarb, o którym wie tylko garstka wtajemniczonych. Aby stał się prawdziwą atrakcją ­turystyczną, trzeba funduszy i dobrej woli kilku partnerów. W sumie nie wiadomo, o co trudniej.

zespolenie wysiłków w umacnianiu więzi Polaków zamieszkałych za granicą i Polonii z Ojczyzną i jej kulturą narodową” – zapisano w statucie Wspólnoty Polskiej. Czyżby budowa skansenu, w którym można by zwiedzać XIII-wieczny gród, nie wpisywała się w to założenie?Agnieszka Krzemińska

Krzyż Konstantyna

1700 lat temu do władzy doszedł mężczyzna, który Cesarstwo Rzymskie uratował przed upadkiem, wprowadził nową religię, a nad Bosforem zbudował stolicę, która na przeszło tysiąc lat stała się najważniejszą metropolią Europy.

Dziki z Chalkidiki

Badacze nadal się spierają, czy w znalezionym trzydzieści lat temu w Verginie grobowcu rzeczywiście pochowano ojca Aleksandra Wielkiego, jednookiego Filipa II?

rzeczywiście spoczął Filip III Arridajos (lub ktokolwiek inny), pozostaje pytanie: gdzie w takim razie pochowano Filipa II Macedońskiego? To wyzwanie dla archeologów, a nic nie jest chyba bardziej kuszące niż pachnąca skarbami tajemnica. Agnieszka Krzemińska Szlakiem Filipa Wszystkich, którzy w tym roku

Doktor Hałas i mumie

Główny zarządca egipskich zabytków sam stał się udzielnym władcą, faraonem, który żąda, wymaga, gani i karze. No i ma zawsze rację.

Kupcy z rogami

Gdy chodziło o handel – okrutni wikingowie stawali się łagodni jak baranki i przebiegli jak lisy. Mieszkający pod Elblągiem Prusowie i Słowianie ubili z nimi niejeden złoty interes.

Rabusie na smokach

Długie łodzie wikingów, ozdobione głowami smoków, wzbudzały popłoch wśród mieszkańców Europy – wojownicy z Północy dominowali na wodach przez kilkaset lat. Dziś langskipy znów wypływają w morze.

Świecie. Dziś przebieg kolejnych rejsów langskipów można śledzić w Internecie (np. na stronie http://www.havhingsten.dk/), a w Oslo (Viking Ship Museum) i Roskilde te wspaniałe łodzie można zobaczyć na własne oczy. Agnieszka Krzemińska Podboje wikingów 620 r. zasiedlenie Hebrydów 640 r. założenie