Wokół zimnego Bałtyku mieszkały ludy, które przez wieki w oczach cywilizowanego świata były uosobieniem barbarzyńskości. Wiele z nich swój rozwój zawdzięczało związkowi z morzem
Aż do czasu wielkich odkryć geograficznych w XVI w. wokół Bałtyku działy się rzeczy ważne dla całego kontynentu. Potem stał się on morzem lokalnym, ale nadal istotnym, głównie pod względem gospodarczym, dla sporej połaci Starego Świata.
Epoka wikingów (VIII/IX – koniec XI w.) to czas dalekosiężnych podróży handlowych, funkcjonowania wielkich ośrodków wymiany oraz gorączki srebra, która objęła rozległe obszary Europy Północnej.
Trwałe włączenie strefy bałtyckiej w sieć europejskich powiązań gospodarczych zbiegło się w czasie z powstaniem związku kupców, który przez ponad 200 lat dominował w bałtyckim handlu.
Najpopularniejsze średniowieczne typy statków bałtyckich.
Bałtyk był rejonem działania wyjętych spod prawa morskich bandytów.
Decydujący wpływ na historię strefy bałtyckiej w XII i XIII w. wywarły chrystianizacja, krucjaty i kolonizacja. W ich efekcie powstało państwo Zakonu Niemieckiego w Prusach i Inflantach.
Te dwie ryby były elementem diety mieszkańców basenu Morza Bałtyckiego od najdawniejszych czasów.
Spośród Bałtów i ugrofińskich Estów tylko Litwini zbudowali w średniowieczu własne państwo. Reszta uległa kolonizacji bądź asymilacji, choć pamięć o nich przetrwała w nazwach historycznych krain, a później stała się punktem odniesienia dla budowania tożsamości współczesnych narodów bałtyckich.
Księstwo pomorskich Gryfitów nie wybiło się na samodzielność, a o jego ziemie rywalizowali w średniowieczu Piastowie, Sasi i Duńczycy; ostatecznie wygrała Brandenburgia.
Zrodzone we wczesnym średniowieczu Danię, Szwecję i Norwegię połączyła w 1397 r. unia kalmarska, a ich pierwszy wspólny król Eryk, wywodzący się z pomorskich Gryfitów, miał ambicje zostać bałtyckim imperatorem.
Skandynawowie epoki wikingów dali początek osadnictwu na atlantyckich wyspach: Islandii, Grenlandii, Szetlandach, Orkadach i Wyspach Owczych.
Pokrzyżackie Prusy były polskim lennem, ale ostatecznie dostały się w ręce Hohenzollernów z Berlina.
U schyłku średniowiecza Gdańsk stał się największym miastem w regionie Morza Bałtyckiego.
Pozakonne Inflanty na krótko stały się częścią państwa polsko-litewskiego, potem dostały się Szwecji (poza skrawkiem w postaci tzw. Inflant Polskich), a następnie Rosji. Natomiast wydzielone z nich Kurlandia i Semigalia były polskim lennem aż do upadku Rzeczpospolitej.
Potomkowie niemieckich osadników wykształcili w części Inflant specyficzną korporację szlachecką.
Spolonizowana szlachta inflancka odegrała niebagatelną rolę w kształtowaniu polsko-litewskiej kultury.
W serii wojen w XVII i XVIII stuleciu ważnym aspektem była próba uczynienia z Bałtyku morza wewnętrznego jednego mocarstwa. Najbliżej tego była Szwecja.
Do najwspanialszych odkrytych na dnie Bałtyku wraków należą szwedzkie okręty żaglowe „Vasa” i „Kronan” z XVII w.
Wyjście Rosji nad Bałtyk ma w potocznej świadomości stosunkowo późną metrykę i bywa zazwyczaj wiązane z postacią cara Piotra I. Ale miał on w tym dziele licznych poprzedników.
Na przełomie XIX/XX w. Ryga liczyła 280 tys. mieszkańców i stanowiła czwarte miasto Imperium Rosyjskiego, po Moskwie, Petersburgu i Warszawie. Jej rozkwit znalazł swoje odzwierciedlenie również w architekturze.
W epoce nowożytnej (XVI–XIX w.) w Skandynawii istniały dwa państwa wielonarodowe, Dania i Szwecja, terytorialnie rozczłonkowane, ale z silnym centrum dążącym do integracji i centralizacji.
Z Bałtyku na Morze Północne można przedostać się dwoma sztucznymi arteriami wodnymi, przebiegającymi przez terytoria Szwecji i Niemiec, zaś system kanałów rosyjskich wiedzie aż na Morza Białe, Kaspijskie i Czarne.
Romantyczny postulat zbierania ludowych przekazów zaowocował w XIX w. wokół Bałtyku rozbudzeniem w ludzkich duszach poczucia odrębnej tożsamości narodowej.
Lingwistyczna mapa rejonu Morza Bałtyckiego jest dość skomplikowana.
Wiek XX był zapewne najbardziej burzliwym w dziejach krajów bałtyckich. Mieszkańców Estonii, Łotwy i Litwy czekały rewolucje, wojny, okupacje, uzyskanie i utrata państwowości. Kończył się jednak szczęśliwie – ponownie odzyskaną niepodległością.
Powrót Polski nad Bałtyk był nieodłącznie związany z uznaniem jej niepodległości po zakończeniu I wojny światowej.
Region bałtycki wchodził w XX w. zdominowany przez dwie potęgi: Niemcy i Rosję. Państwa skandynawskie próbowały – z różnym skutkiem – zachować w tej sytuacji neutralność, w drugiej połowie stulecia pozostając po demokratycznej stronie żelaznej kurtyny.
Archipelag u wybrzeży Estonii dowodzi, jak geografia bezlitośnie determinuje działania wojenne.
Obwód kaliningradzki, wykrojony z byłych Prus Wschodnich w 1945 r., zapewniał ZSRR, a dziś Rosji, utrzymanie niezamarzającego portu, także wojennego, nad Bałtykiem.
Bałtyk, choć znajduje się dopiero w piątej dziesiątce mórz pod względem wielkości, stał się areną największych pod względem liczby ofiar tragedii.
Ikony skandynawskiego wzornictwa.
Bałtyk w XXI w.: od morza wewnętrznego UE do regionu strategicznego w polityce mocarstw.
Dnem Morza Bałtyckiego przebiegają jedne z najdłuższych ze zbudowanych do tej pory podwodnych gazociągów. Oba są przeznaczone do transportu rosyjskiego gazu do Niemiec i krajów zachodniej Europy – i oba wzbudzają wiele politycznych emocji.
Łotwa jako pierwsza, a za nią Litwa, Estonia oraz Finlandia wprowadziły ofertę zwrotu części kosztów produkcji filmowych realizowanych na ich terytorium, w miejscowych sceneriach.
Nadbałtyckie państwa i społeczeństwa w XXI w.
Znacie? Znamy. No to skojarzcie z regionem bałtyckim.
Znacie? Znamy. No to skojarzcie ze Skandynawią.
Co tam, panie, nad Bałtykiem?