Specyfikę cywilizacji indyjskiego subkontynentu uwypuklają wielojęzykowość i wieloetniczność. Przyrastały od zamierzchłej przeszłości i dziś tworzą problemy.
Uwagi dr hab. Agnieszki Kuczkiewicz-Fraś z UJ, konsultantki tego wydania „Pomocnika Historycznego”.
Spór o źródła indyjskiej cywilizacji toczy się między zwolennikami tropów aryjskich i drawidyjskich. Sytuację skomplikowało odkrycie tzw. cywilizacji doliny Indusu.
Choć kolebkę indyjskiej cywilizacji wielu umieszcza w dolinie Indusu, to Ganges jest ikoną, główną rzeką w historii i kulturze Indii.
Kamieniami milowymi dziejów starożytnych Indii są epoki panowania rodzimych dynastii Maurjów i Guptów oraz króla Harszy.
To nie tylko najstarsza, ale jedna z największych żywych tradycji religijnych i kulturowych na świecie. Temu konglomeratowi konfesyjno-społecznych nurtów próbuje się współcześnie nadać rys zwartej całości.
Kult bogini matki stanowi najistotniejszy składnik ludowych wierzeń w Indiach.
Wisznu jest jedynym z hinduskiej trójcy bogów Brahma-Wisznu-Śiwa, który pojawia się na ziemi pod postacią awatarów, zstąpień.
W przeciwieństwie do buddyzmu dźinizm przez wiele stuleci nie wykroczył poza granice Indii, zachowując pierwotny charakter do naszych czasów.
Rodzimy, silnie zaznaczający swą obecność na subkontynencie w starożytności, buddyzm zniknął z niego praktycznie w średniowieczu. Dziś jest w Indiach mikroskopijną mniejszością, a indyjscy wyznawcy są mniejszością wśród buddystów świata.
Za niekwestionowalną uchodzi informacja, że Budda żył lat 80. Co do reszty – pozostaje nam opowiedzieć jego biografię, korzystając z legendy.
Czwartą, najmłodszą z wielkich religii Indii jest sikhizm. Historia sprawiła, że z czasem przybrał barwy obronnego militaryzmu i politycznego separatyzmu.
Choć system kastowy genetycznie wiąże się z hinduizmem, dotyczy on także członków innych grup wyznaniowych zamieszkujących subkontynent indyjski i południową Azję.
Jest wzorcem ideowym i życiowym dla tysięcy dalitów, zarówno tych, którzy przyjęli buddyzm, jak i tych, którzy pozostają w strukturze podzielonego społeczeństwa hinduskiego.
Badania genetyczne jednoznacznie potwierdziły indyjskie pochodzenie Cyganów.
Sztuka starożytnych i wczesnośredniowiecznych Indii najlepiej jest reprezentowana przez rzeźbę i architekturę, do naszych czasów przetrwało niewiele przykładów malarstwa.
Popularny indyjski taniec wyrósł ze świątynnego rytuału Indii Południowych.
Sztuka miłości erotycznej to jeden z trzech niezbędnych elementów sztuki życia.
Sztuka wojenna to nie było coś, do czego w starożytnych i średniowiecznych Indiach przywiązywano nadmierną wagę, stąd częste klęski i katastrofy w starciu z agresywnymi najeźdźcami.
Islamscy władcy zaczęli zbrojnie wyprawiać się na tereny zwane przez nich al-Hind od VII w. A potem ustanowili tam swe państwa, z których pierwszym znaczącym był Sułtanat Delhijski.
Na środkowoindyjskim płaskowyżu Dekan powstało unikatowe muzułmańskie królestwo Bahmanidów, które z czasem rozpadło się na pięć sułtanatów.
Gdy Północ dostała się w ręce sułtanów, na drawidyjskim Południu subkontynentu osiągało potęgę państwo Widźajanagara.
Dynastia mogolska władała Indiami przez 332 lata (1526–1858). Ponad połowa tego okresu (do 1707 r.) przypadła na rządy pierwszych sześciu władców. To oni są znani jako Wielcy Mogołowie.
„To nie zabytek architektury, jak innych budowli krocie, lecz dumna pasja królewskiej miłości zaklęta w żywych kamieniach” (sir Edwin Arnold).
Państwo Marathów, znane także jako konfederacja maracka (1674–1818), składa się na mit założycielski hinduskiego nacjonalizmu.
Z dwóch wielkich tradycji, hinduskiej i muzułmańskiej, współistniejących w dwurzeczu Gangesu i Jamuny, wyrosła złożona tradycja kulturowa Indii Północnych, zwana w urdu Ganga-Jamuna tehzib, po angielsku composite culture.
Początek nowego, niezwykle brzemiennego w skutki okresu w dziejach subkontynentu wyznaczyła wyprawa Vasco da Gamy.
Kolejnym wielkim rozdziałem w historii Indii było znalezienie się w kolonialnej orbicie Londynu. Zależność ta miała różne formy i następstwa.
Pierwszy indyjski zryw niepodległościowy (1857–58).
Mieszkańcy indyjskiego subkontynentu mają w swej historii także spory dorobek nautyczny.
Cechą szczególną starań Indusów o niepodległość była intensywność działań o charakterze obywatelskiego nieposłuszeństwa oraz narastające różnice między politycznymi reprezentacjami hindusów i muzułmanów.
Uchodzi za jednego z ojców narodu indyjskiego.
Był jednym z liderów ruchu niepodległościowego oraz pierwszym premierem niepodległych Indii.
Był przewodniczącym Ligi Muzułmańskiej, uchodzi za ojca narodu pakistańskiego.
Prowadzonej przez dziesięciolecia kolonialnej polityce dziel i rządź stało się zadość.
Terytoria niepodległych Indii i Pakistanu rozdzielono według kryterium religijnego. Teraz należało zbudować państwa. Historia Republiki Indii potoczyła się pod znakiem kilku wyrazistych osobowości.
Od 1949 r. to małe królestwo jest politycznie nadzorowane przez Indie.
Po latach protektoratu, w 1975 r., Sikkim stał się 23. stanem Indii.
Założyciele Pakistanu chcieli utworzyć dom dla muzułmanów z indyjskiego subkontynentu. Sytuacja w regionie sprawiła, że w tym domu znaczącą rolę odgrywa armia.
Indyjsko-pakistański spór o Kaśmir nie jest jedynie kłótnią o terytorium, lecz wielowymiarową rywalizacją, która kilkakrotnie eskalowała do poziomu konfliktu zbrojnego.
Polityczną mapę Azji Południowej w 1971 r. wzbogacił Bangladesz, który oddzielił się od Pakistanu.
Terminem hindutwa określa się hinduski nacjonalizm – polityczną ideologię, która w budowie tożsamości i w agitacji politycznej korzysta z tradycji religijnych. Dziś jej wyznawcy rządzą Indiami.
Religijny etnonacjonalizm można dostrzec także w ideowych założeniach współczesnych świątyń hinduskich.
Jego współczesna legenda pokazuje, jaką rolę dla hinduskich nacjonalistów odgrywa historia.
Miejsce kobiet w rodzinie i w społeczeństwie jest ściśle określone, obwarowane nakazami i zakazami. Coraz częściej jednak – i z powodzeniem – walczą one o swoją niezależność i prawo do samostanowienia.
Mężczyzna, aby w pełni stać się hidźrą, musi przejść kastrację.
Historia odkrywania Indii przez Zachód to opowieść o uprzedzeniach, fascynacji nieznanym i przenikaniu się kultur.
Indie mają największy przemysł filmowy w świecie.
Z Indii, Pakistanu i Bangladeszu pochodzi łącznie ośmiu laureatów Nagrody Nobla. W połowie przypadków było to uhonorowanie działalności na rzecz światowego pokoju.
Mahatma Gandhi twierdził, że prostota i łagodność tkania pozwalają tworzyć lepsze, równiejsze społeczeństwo. Obecny premier Indii dorzuca, że można jeszcze na tym świetnie zarobić.
W sporze o najsłynniejszy klejnot świata Indusi występują jako ofiary kolonializmu, a Brytyjczycy jako wieczna potęga. Ale dzisiaj te role nie mają związku z rzeczywistością.
Najgroźniejsza dla tego kraju jest próba oderwania go od wielokulturowej tradycji subkontynentu na rzecz postępującej arabizacji.
Kraj, którego rozwój zależy w przeważającej mierze od niego samego, a przy okazji ma broń jądrową, jest supermocarstwem. A właściwie: mógłby być.