Linia dynastyczna Piastów małopolskich

W tej linii dynastycznej wywodzącej się od księcia krakowskiego Kazimierza Sprawiedliwego, najmłodszego z synów Bolesława Krzywoustego, było tylko dwóch jego następców, Leszek Biały i Bolesław Wstydliwy, za to obaj panowali w Krakowie.

Kazimierz II Sprawiedliwy

Ur. 1138 – zm. 1194, książę krakowski 1177–94

Najmłodszy z braci. Książę Kazimierz Sprawiedliwy, najmłodszy syn Bolesława Krzywoustego, był tym spośród jego potomków, który przyłożył rękę do rozpadu jedności Piastowskiego władztwa. Od chwili jego wkroczenia do wielkiej polityki w 1177 r. rozpoczął się konsekwentny demontaż względnej jedności politycznej ziem polskich.

Kazimierz był czwartym synem Krzywoustego i Salomei, drugiej żony księcia. Jednocześnie rodzonym bratem Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego i Henryka Sandomierskiego oraz przyrodnim bratem Władysława Wygnańca, najstarszego z potomków Krzywoustego. Jest znany jako Sprawiedliwy, jednak przydomek ten pochodzi dopiero z XV w. i został księciu nadany przez Jana Długosza. Kronikarz włożył w usta palatyna krakowskiego komesa Stefana takie słowa: „Kazimierz, którego prawość, rozsądek, zręczność w działaniu i skromność widzieliśmy i ciągle mamy okazję obserwować nie tyle w objawach i oznakach zewnętrznych, ile w czynach i ich skutkach. Wiadomo, że hojna natura skupiła w nim niemal wszystkie zalety: sprawiedliwość, męstwo, umiar, hojność, rozsądek i zapobiegliwość”.

Urodził się najprawdopodobniej niedługo przed zgonem ojca, a nie można wykluczyć, że tuż po jego śmierci. To było powodem, dla którego nie został uwzględniony w statucie Bolesława Krzywoustego określającym zasady dziedziczenia władzy. Po śmierci ojca pozostał pod opieką matki, która rezydowała w Łęczycy, centrum jej wdowiej oprawy, i nie uczestniczył w zażartych walkach między braćmi, które wybuchły niedługo po śmierci Krzywoustego.

Salomea zmarła w 1144 r. i wtedy opiekę nad małoletnim Kazimierzem przejął Bolesław Kędzierzawy, który już w 1146 r.