Przemysł II. Książę wielkopolski i król Polski

Ur. 1257 – zm. 1296, książę wielkopolski od 1279, książę krakowski 1290–91, król Polski 1295–96

Władza nad Wielkopolską. Jan Długosz, pisząc o Przemyśle II, stwierdził: „Był mężem, którego naród polski przez wszystkie następne pokolenia i wieki powinien sławić i wynosić w największych pochwałach, jako tego, który ten naród wyniszczony i bezsilny podniósł”. Rzeczywiście, Przemysł II, koronując się na króla Polski, po ponad 200 latach odnowił instytucję królestwa. Czy jednak był wielkim władcą i skutecznym politykiem? Wypada wątpić.

Urodził się 14 października 1257 r., kilka miesięcy po śmierci ojca, księcia wielkopolskiego Przemysła I. Jego matką była Elżbieta, córka księcia śląskiego Henryka Pobożnego. Jako pogrobowiec wychowywał się na dworze stryja – Bolesława Pobożnego. Relacje między nimi układały się dobrze, dopóki Przemysł nie zażądał oddania mu w posiadanie ojcowskiej dzielnicy – ziemi poznańskiej. Stryj z tym zwlekał, dlatego w 1273 r. młody książę uciekł od niego i zdobył Poznań. Bolesław Pobożny pogodził się z tym, że bratanek się usamodzielnił, a nawet pomógł mu zawrzeć pierwsze małżeństwo – z Ludgardą, córką księcia meklemburskiego. Małżeństwo to miało pomóc Wielkopolsce w walkach z Brandenburgią, która – podobnie jak Polacy – starała się zdobyć Pomorze Gdańskie.

Jeśli stryj sądził, że młody bratanek będzie go wspierał, to się pomylił. Przemysł II chciał za wszelką cenę się usamodzielnić i zaznaczyć swoją podmiotowość. Zawarł porozumienie z księciem wrocławskim Henrykiem IV Prawym (Probusem), stojącym w innym obozie politycznym niż Bolesław Pobożny. Po śmierci stryja, w 1279 r., Przemysł II zdobył władzę nad całą Wielkopolską. Wkrótce później został uwięziony przez dawnego sojusznika – Henryka Probusa. W ówczesnym czasie, kiedy na ziemiach polskich istniało kilkanaście księstw, był to jeden ze sposobów prowadzenia polityki.