Linia dynastyczna Piastów mazowieckich

Spośród władców Mazowsza księciem zwierzchnim był Bolesław IV Kędzierzawy, drugi z żyjących synów Bolesława Krzywoustego, a krakowskim Konrad I Mazowiecki, wnuk Krzywoustego, syn Kazimierza Sprawiedliwego, założyciel odrębnej linii dynastycznej.

Bolesław IV Kędzierzawy

Ur. 1121–22 – zm. 1173, książę Mazowsza i Kujaw 1138–73, książę śląski 1146–63, książę zwierzchni 1146–73

Objęcie senioratu. Zgodnie z wolą Bolesława Krzywoustego Mazowsze wraz z Kujawami przypadło jego trzeciemu z kolei synowi (po Leszku i Kazimierzu, którzy zmarli w młodości) z małżeństwa z Salomeą z Bergu, Bolesławowi IV Kędzierzawemu. Przydomek Kędzierzawy (crispus) i liczba porządkowa IV pojawiły się już w „Roczniku kapituły krakowskiej” prowadzonym od XIII w. Wkrótce doszło do konfliktu i wojny domowej między księciem zwierzchnim Władysławem II a jego młodszymi przyrodnimi braćmi. Początkowo sukcesy odnosił senior, który zaatakował Mazowsze w 1142 r. oraz odebrał krewnym kilka grodów. Ostatecznie juniorzy pokonali przyrodniego brata, który udał się na wygnanie.

Bolesław Kędzierzawy zwycięstwo nad seniorem zawdzięczał poparciu możnych oraz części duchowieństwa na czele z arcybiskupem gnieźnieńskim Jakubem ze Żnina. Kiedy za Władysławem II Wygnańcem ujął się król niemiecki Konrad III i w 1146 r. przeprowadził w Polsce nieudaną interwencję zbrojną, Bolesław Kędzierzawy zawarł z nim kompromis. Zapłacił Konradowi III okup i przekazał mu jako zakładnika swego młodszego brata Kazimierza. Ale nie złożył hołdu i nie stawił się przed królem niemieckim w celu rozpatrzenia skargi wniesionej przez Wygnańca.

Zostawszy seniorem, Kędzierzawy objął władzę w ziemi krakowskiej i na Śląsku wraz z ziemią lubuską. W polityce zewnętrznej szukał porozumienia z opozycją niemiecką, która dążyła do osłabienia w Rzeszy potęgi Hohenstaufów. Dlatego w 1148 r. na zjeździe w Kruszwicy doprowadził do mariażu swej siostry Judyty z Ottonem, synem margrabiego Albrechta Niedźwiedzia.