Linia dynastyczna Piastów śląskich

W linii dynastycznej wywodzącej się od księcia zwierzchniego Władysława II Wygnańca, najstarszego syna Bolesława Krzywoustego, książętami krakowskimi byli Henryk Brodaty, Henryk Pobożny i Henryk Probus. Co do Mieszka Plątonogiego zdania są podzielone.

Władysław II Wygnaniec

Ur. 1105 – zm. 1162–63, książę zwierzchni 1138–46

Próba centralizacji władzy. Losy założyciela śląskiej linii Piastów – Władysława II Wygnańca – zdeterminowały na długo kierunek politycznego i społecznego rozwoju rządzonej przez nich ziemi. Emigracja polityczna członków środkowoeuropejskich dynastii nie była w wiekach XI i XII niczym wyjątkowym, ale Władysław przebywał na niej długo i do Polski nie wrócił.

Dobrze ożeniony z Agnieszką Babenberską, córką margrabiego Austrii Leopolda III Świętego, po matce siostrą przyrodnią króla niemieckiego Konrada III Hohenstaufa, został przeznaczony w 1138 r. zgodnie z zasadą starszeństwa do władzy zwierzchniej. Aspirował jednak do niepodzielnych rządów nad ojcowskim dziedzictwem. Próba centralizacji władzy i odebrania dzielnic książęcych młodszym braciom przyrodnim – Bolesławowi Kędzierzawemu i Mieszkowi Staremu – zakończyła się porażką militarną seniora i jego ucieczką na dwór króla niemieckiego. Niebagatelną rolę w upadku księcia musiała odegrać elita możnowładcza zrażona okrutnym potraktowaniem potężnego palatyna Piotra Włostowica, którego Władysław rozkazał w 1145 r. pozbawić wzroku.

Kronikarze, poczynając od Wincentego Kadłubka, wystawili Władysławowi jak najgorszą opinię, zaś z rzekomo zawistnej i mściwej Agnieszki uczynili główną przyczynę nieszczęść męża. „Tak więc książę, sam w sobie bardzo ludzki, pod wpływem zawziętości żony wyzbywa się ludzkości. Stłumiwszy w sobie uczucia braterskiej miłości, usposabia się wrogo i z okrutną zaciekłością prześladuje małoletnich jeszcze braciszków, zająwszy ich grody, postanawia ich wydziedziczyć” – piszącego te słowa pół wieku później mistrza Wincentego nie sposób posądzić o obiektywizm.