Komputer jak odkurzacz

Kiedy w połowie lat pięćdziesiątych rozpoczynałem studia, nie używało się jeszcze słowa komputer - zamiast niego mówiono maszyny liczące, a później, pretensjonalnie, mózgi elektronowe. Mimo braku nazwy komputery istniały, a za pomocą lamp, kondensatorów i nieodzownej lutownicy na zajęciach praktycznych budowaliśmy układy, które potrafiły wyliczyć funkcje trygonometryczne. Parę lat później, jako początkujący filmowiec, próbowałem wyrazić zręby mojej naukowej edukacji w formie dla wszystkich przystępnej i w Wytwórni Filmów Oświatowych nakręciłem krótki film o komputerach. Gwiazdą był Marek Piwowski, występujący w roli narratora, oraz kilkadziesiąt małych dzieci w wieku, który potwierdzał przypuszczenie, że żadne z nich jeszcze nie nauczyło się liczyć. Dzieci zostały podzielone na dwie grupy koniunktywne dysjunktywne, to znaczy znały instrukcję, że mają podnieść rączkę, jeśli jedno lub drugie stojące przed nimi dziecko zrobi to samo, albo też kiedy to zrobi dziecko i jedno, i drugie. Narrator silił się, żeby wytłumaczyć, że w logice słowa "lub" i "albo" nie oznaczają zupełnie tego samego, a przeciwnie, cała inscenizacja pomyślana była tylko po to, by przekonać sceptycznego widza, że zbiór elementów nierozumnych może dokonać poprawnie trudnego rozumowania. Dzieci machając rączkami miały, nie wiedząc, co czynią, wyliczyć jakiś cosinus.

Dziś dożyłem czasów triumfu komputera i widzę, jak ten instrument nierozumny panoszy się w naszym świecie, terroryzując pokornych, a rozzuchwalając śmiałych. Dla mnie pozostał w pamięci jako bezmyślny mechanizm, powielone liczydła, które znałem z biurka mego ojca, kiedy na przemian z inżynierskim suwakiem logarytmicznym (instrumentem nieporównanie bardziej wyszukanym) sprawdzał kosztorysy budowlane.