Zasady PPP (pierwszej pomocy przedmedycznej) bywają omawiane na zajęciach z wychowania fizycznego, biologii czy w ramach w ogóle odrębnych zajęć. Wiemy, że wiedza dotycząca zasad PPP jest ważna, bo możemy komuś uratować życie. Nie mniej ważna jest pierwsza pomoc emocjonalna. Z PPP łączy ją to, że nie musi jej udzielać profesjonalista, ale każdy z nas kto czuje się na siłach i ma możliwość wspierania drugiej osoby.
Pierwszą pomoc emocjonalną od pierwszej pomocy psychologicznej różni właśnie pozycja osoby wspierającej. W pomocy psychologicznej, osobą wspierającą jest najczęściej profesjonalista – psycholog (ale nie tylko), natomiast w PPE (pierwszej pomocy emocjonalnej) osobą wspierającą może być każdy. Jednym z proponowanych modeli pierwszej pomocy psychologicznej jest model RAPID, który ma pięć kroków: aktywne słuchanie, ocena funkcjonowania i diagnoza sytuacji, priorytetyzacja, interwencja, zakończenie interwencji. Natomiast jednym z prostszych modeli (opisywanym w kontekście pomocy nastolatkom) pierwszej pomocy emocjonalnej (PPE) jest model 4xZ: zauważ, zapytaj, zaakceptuj, zareaguj.
Pierwsza pomoc emocjonalna cechuje się tym, że może jej udzielić każdy kto czuje gotowość do udzielania wsparcia (nauczyciel, kolega, koleżanka, członek rodziny). Gdy staram się upowszechniać wiedzę o pierwszej pomocy emocjonalnej często pojawiają się obawy, że nie jest to pomoc profesjonalna, że nie zastąpi psychologa lub psychoterapeuty. Oczywiście, tak jak w pierwszej pomocy przedmedycznej, przypadkowy przechodzień nie zastąpi chirurga. Natomiast, żeby ranna osoba w ogóle do tego chirurga dotarła konieczna jest pomoc tu i teraz, kogoś kto zabezpieczy rannego do momentu możliwości skorzystania z profesjonalnej pomocy. Podobnie bywa z PPE - pierwsza pomoc emocjonalna może być pierwszym krokiem (często niezbędnym), który będzie prowadzić do sięgnięcia po dalszą, profesjonalną pomoc. Wracając do modelu 4Z, składają się na niego następujące fazy:
ZAUWAŻ – oznacza sam fakt zauważenia, że z naszym bliskim lub osobą, którą znamy, coś się dzieje. Chodzi o samo zauważenie problemu i zakomunikowanie tego (np. "widzę, że ostatnio inaczej się zachowujesz" lub "widzę, że od kilku tygodni jesteś przygnębiona")
ZAPYTAJ – podążając za ZAUWAŻ, zapytaj o zmiany, które zauważyłeś, o samopoczucie, o to czy dana osoba korzysta już z jakiejś pomocy, czy zechce skorzystać z Twojego wsparcia.
ZAAKCEPTUJ – chodzi o zaakceptowanie emocji osoby, z którą rozmawiasz i jej odczuć (np. to normalne, że w takiej sytuacji jest Ci smutno/odczuwasz złość).
ZAREAGUJ – na podstawie rozmowy z osobą przechodzącą trudności emocjonalne, pomóż jej poszukać adekwatnych rozwiązań, pomocnych zachowań. Możesz zapytać o dostępną sieć wsparcia (czy dana osoba ma przyjaciół, rodzinę, dostęp do psychologa), czy w przeszłości było coś co pomogło tej osobie w kryzysie – może warto ponownie skorzystać z tej metody. Jeśli potrzebna jest pomoc profesjonalisty można pomóc w dotarciu do Centrum Zdrowia Psychicznego, Poradni Psychologicznej lub innego miejsca gdzie oferowana jest potrzebna pomoc.
Model ten ma wiele zalet, daje pewną strukturę wsparcia, którego chcemy udzielić, a ponadto jest dość prosty w zastosowaniu. Podążanie za nim może dawać też osobie w kryzysie poczucie, że nie jest ze swoim problemem sama, że są przyjaźnie nastawieni ludzie, którzy są gotowi udzielić wsparcia.
Pamiętaj, że nie trzeba być profesjonalistą aby okazać komuś życzliwość i wsparcie. Każdy z nas może być pierwszym szczebelkiem na drabinie zdrowia psychicznego.
Katarzyna Chotkowska: psycholożka, psychoterapeutka w nurcie poznawczo-behawioralnym, jedna z ekspertek kampanii „Zobacz człowieka”. Współpracuje m.in. z Fundacją eFkropka, Fundacją Itaka Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych oraz Fundacją Dobry Rozwój.
Materiał przygotowany przez Ministerstwo Zdrowia