Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021–27 (FEnIKS) to kontynuacja wsparcia projektów, które przyczyniają się do rozwoju Polski z poszanowaniem przyrody. FEnIKS to największy pod względem finansowym program krajowy w całej Unii Europejskiej. Dofinansowanie obejmuje projekty w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej, redukcji gazów cieplarnianych, adaptacji do zmian klimatu czy gospodarki wodno-ściekowej oraz odpadowej.
Inwestycje w sektorze energetyki, realizowane w ramach programu FEnIKS, poprawiają jakość i bezpieczeństwo funkcjonowania sieci energetycznych, efektywność energetyczną budynków (zarówno mieszkalnych, użyteczności publicznej, jak i przedsiębiorstw) oraz zwiększają ilość energii produkowanej z OZE. Inwestowanie w zieloną transformację przynosi wiele korzyści. Dla środowiska oznacza mniej zanieczyszczeń i czystsze powietrze. Dla mieszkańców – stabilniejsze dostawy energii, niższe koszty ogrzewania i prądu, a także zdrowsze warunki życia dzięki ograniczeniu smogu i emisji szkodliwych substancji.
Dofinansowane ze środków programu FEnIKS inwestycje środowiskowe zwiększają odporność na zmiany klimatu (w tym na susze i powodzie) oraz wspierają ochronę dziedzictwa przyrodniczego, np. przez projekty, które zwiększają zdolności retencyjne czy poprawiają systemy monitorowania i zarządzania kryzysowego. Wśród celów programu są również: poprawa gospodarowania wodą pitną oraz ściekami komunalnymi, a także odpadami komunalnymi.
O tym, jak ważne są to działania, świadczą dotychczasowe efekty realizacji projektów.
Przez ostatnie 20 lat Fundusze Europejskie (w latach 2004–06 – Fundusz Spójności oraz SPO WKP, w latach 2007–13 oraz 2014–20 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko) wsparły łącznie ponad 2,2 tys. inwestycji w obszarze środowiska w całej Polsce kwotą przekraczającą 11,3 mld euro. Dzięki nim ponad 2 mln osób objęto ochroną przeciwpowodziową. Wybudowano lub zmodernizowano ponad 22 tys. km sieci kanalizacyjnych i ponad 7 tys. km sieci wodociągowych. Aż 590 oczyszczalni ścieków powstało lub zostało unowocześnionych. Motywem przewodnim wielu inwestycji była adaptacja do zmian klimatu, a także zapewnienie prawidłowej gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Wspierane były również projekty związane z zazielenieniem miast oraz działania, które miały na celu ochronę zasobów przyrodniczych i edukację ekologiczną.
W obszarze związanym z energetyką środki z Funduszy Europejskich (wskazanych powyżej) wsparły blisko 1,8 tys. inwestycji kwotą ponad 4,6 mld euro.
Dzięki zrealizowanym projektom zwiększył się udział energii ze źródeł odnawialnych i poprawiła się efektywność wykorzystania energii, co wpłynęło na redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Ogromne wrażenie robią konkretne liczby. Zrealizowane przedsięwzięcia umożliwiły budowę lub modernizację blisko 4,4 tys. km gazociągów przesyłowych lub dystrybucyjnych, 1,1 tys. km sieci ciepłowniczej i ponad 3 tys. km sieci elektroenergetycznych. A dofinansowane projekty przekładają się na zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o ponad 5 mln GJ rocznie.
Zrealizowane przedsięwzięcia w obszarze energetyki i środowiska poprawiły jakość życia wielu mieszkańców, stworzyły nowe miejsca pracy i zwiększyły atrakcyjność inwestycyjną naszego kraju.
Dobrym przykładem projektu dotyczącego zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych może być wyjątkowo popularny program „Mój prąd” skierowany do właścicieli domów jednorodzinnych. To właśnie „Mój prąd” sprawił, że fotowoltaika w krótkim czasie stała się jednym z głównych filarów produkcji energii elektrycznej w Polsce, a wiele gospodarstw domowych zaczęło pełnić funkcję prosumentów. Ta zmiana ma ogromne znaczenie, ponieważ wytwarzanie energii elektrycznej na własne potrzeby motywuje do jej bardziej efektywnego wykorzystania. „Mój prąd” został wsparty Funduszami Europejskimi w ramach FEnIKS kwotą 1,7 mld zł. Pozwoli ona na sfinansowanie części piątego naboru i zasili środkami nabór szósty.
Z kolei „Projekt Doradztwa Energetycznego 2.0” to bezpłatne wsparcie w zakresie efektywności energetycznej i adaptacji do zmian klimatu oraz dostępnych na rynku źródeł finansowania inwestycji związanych z OZE. Projekt jest realizowany w całym kraju na podstawie sieci profesjonalnych doradców. Partnerami jest 16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Z nieodpłatnych porad i konsultacji mogą skorzystać zarówno gminy, przedsiębiorstwa, sektor mieszkaniowy (spółdzielnie, wspólnoty, deweloperzy), jak i mieszkańcy. Wystarczy wejść na stronę projektu i skontaktować się telefonicznie lub mailowo z doradcą albo umówić z nim na spotkanie.
Program FEnIKS jest niezwykle istotnym narzędziem realizacji polityki energetycznej i środowiskowej Polski.
W porównaniu z poprzednim okresem programowania (2014–20) budżet dostępny na realizację tych polityk wzrósł o ponad 50 proc. i wynosi obecnie blisko 9,7 mld euro (ok. 46 mld zł). Na sektor energii, a więc efektywność energetyczną w różnych rodzajach budynków, OZE oraz infrastrukturę elektroenergetyczną i gazową, przewidziano dwa razy więcej środków – ponad 6 mld euro (ok. 29 mld zł). Jest to wzrost adekwatny do skali wyzwań w tym sektorze, wynikających z okoliczności gospodarczych i politycznych. Również na projekty dotyczące adaptacji do zmian klimatu i ochronę środowiska mamy dostępnych więcej funduszy – obecnie jest to ponad 3,6 mld euro (ok. 17 mld zł).
Postęp, jakiego Polska dokonała w dziedzinie gospodarki środowiskowej i energetyki w ciągu 20 lat członkostwa w Unii Europejskiej, jest godny podziwu. Teraz jednak czas na kolejny krok i inwestycje w przyszłość, które lepiej przygotują Polskę na konsekwencje zmian klimatycznych, będą wspierać ochronę naszego środowiska i poprawią jakość życia mieszkańców dużych, średnich i małych miejscowości. Jesteśmy na dobrej drodze, aby wykorzystać sprawnie i efektywnie tak duże środki oraz zrealizować kolejne, bardzo potrzebne inwestycje w zakresie środowiska i energetyki.
• Strona programu: https://www.feniks.gov.pl/
• Informacje na stronie internetowej MKiŚ: https://www.gov.pl/web/klimat/FEnIKS
Materiał przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.