W ostatnich miesiącach w środowisku biznesowym, na konferencjach, w mediach, na spotkaniach branżowych coraz donośniej wybrzmiewa skrót CSRD. Odnosi się on do dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, którą Parlament Europejski przyjął pod koniec 2022 r. W najbliższym czasie spodziewamy się jej transpozycji do polskiego prawa, a pierwsze firmy będą zobowiązane do publikacji raportów zgodnie z tymi wymaganiami już za 2024 r. Kwestie z nią związane budzą więc coraz większe zainteresowanie podmiotów, które zostaną objęte nowymi obowiązkami.
Mimo że o nowej regulacji mówi się wiele, wydaje się, że narracja rynkowa spłaszcza dyrektywę, szczególnie gdy chodzi o jej cel i wymagania wobec firm. Wbrew powszechnemu rozumieniu i faktycznemu obowiązkowi prawnemu zmianą, jaką w pośredni sposób wymusza na firmach dyrektywa, nie jest tylko publikacja raz w roku raportu o wpływie ich działań na środowisko lub aspekty społeczne. Niezbędne staje się nowe podejście do zarządzania kwestiami ESG (Environmental, Social, Governance).
Aby móc wypełnić treścią raport przygotowany zgodnie z wymaganiami CSRD i nowymi standardami, konieczna jest wcześniejsza identyfikacja i ocena kluczowych wpływów, ryzyk i szans związanych z czynnikami ESG przez firmę. W dalszej kolejności, choć nie mniej ważne, niezbędne staje się zarządzanie tymi zagadnieniami: określenie długoterminowych celów, planów ich wdrażania, monitorowania, ustalenia struktury zarządczej i odpowiedzialności za poszczególne obszary tematyczne i wskaźniki. A także wdrożenie procesu należytej staranności w kwestiach zrównoważonego rozwoju.
24 kwietnia 2024 r. Parlament Europejski, po długich i – pod koniec – dość burzliwych negocjacjach, przyjął dyrektywę o należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (Corporate Sustainability Due Dilligence Directive, CSDDD). Nakłada ona na duże podmioty obowiązek wdrożenia procesu związanego z jej realizacją.
Czym jest należyta staranność?
Docelowo będą nią objęte przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 1000 osób oraz generujące przychody powyżej 450 mln euro rocznie. Nie należy jednak uważać, że nas te wymagania nie obejmą, ponieważ proces należytej staranności, którego wymaga dyrektywa, ma objąć także łańcuch dostaw organizacji, czyli współpracujące z nią mniejsze firmy: dostawców, podwykonawców itp. Takie firmy mogą zostać pośrednio objęte obowiązkiem należytej staranności. Warto też podkreślić, że dyrektywa obejmie także określone podmioty z krajów trzecich.
Warto przy tym pamiętać, że należyta staranność i obowiązek posiadania wdrożonych odpowiednich procesów są też zapisane w innych unijnych regulacjach, które docelowo obejmą bezpośrednio wszystkie duże przedsiębiorstwa. Dotyczy to:
Taksonomii (UE 2020/852) – jednym z kryteriów zgodności z taksonomią jest spełnianie minimalnych gwarancji. Oznacza to stosowanie przez przedsiębiorstwo procedur, które mają zapewnić przestrzeganie wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka.
Dyrektywy CSRD – obowiązek opisywania wybranych elementów procesu należytej staranności zapisano w różnych wskaźnikach, ale wskaźnik GOV-4 wprost mówi o tym, że organizacja ma przedstawić oświadczenie dotyczące należytej staranności.
Proces należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju nie jest jednorazowym przeglądem organizacji, ale cyklicznym procesem zarządczym. Według wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych dotyczących odpowiedzialnego i zrównoważonego prowadzenia działalności biznesowej należyta staranność wymaga przede wszystkim posiadania odpowiedniego systemu zarządzania. Na sam proces należytej staranności składają się więc:
• identyfikowanie i ocena faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków społecznych i środowiskowych związanych z działalnością, produktami lub usługami przedsiębiorstwa;
• wstrzymanie negatywnych skutków, zapobieganie im lub ich łagodzenie;
• monitorowanie wdrażania procesów i realizacji zaplanowanych celów;
• informowanie o sposobie postępowania w przypadku wystąpienia negatywnych skutków działalności;
• wprowadzanie odpowiednich działań zaradczych, które uniemożliwią lub przynajmniej ograniczą pojawienie się kolejnych negatywnych skutków działań biznesowych.
Zdefiniowanie nowych procesów
W pierwszej kolejności przedsiębiorstwa muszą przeprowadzić rewizję swoich procesów zarządczych pod względem kompletności działania i uwzględniania w nich kwestii zrównoważonego rozwoju. Może to oznaczać nie tylko konieczność uzupełnienia znajdujących się w firmie dokumentów i uwzględnienia w nich kwestii ESG, lecz także zdefiniowania nowych procesów, opracowania nowych dokumentów oraz zredefiniowania struktur zarządczych w organizacji.
Wydaje się, że obecnie przedsiębiorstwa nie są na to gotowe. Koncentracja na publikacji raportu jako głównym zadaniu, które przed nimi stoi, powoduje, że z jednej strony nie patrzą szerzej na CSRD w powiązaniu z innymi regulacjami, a z drugiej nie zdają sobie sprawy, że raport jest elementem procesu zarządczego, a nie celem w samym sobie.
Dlatego też widoczna jest koncentracja na samym zbieraniu danych ESG, a nie na ustaleniu, jakie dane i w jakim celu powinny być zbierane oraz w jaki sposób organizacja może i powinna z nich korzystać w ramach zarządzania firmą. Dodatkowo organizacje koncentrują się na publikacji pierwszego raportu zgodnie z CSRD. Nie biorą pod uwagę, że to jedynie pierwszy cykl procesu, który będzie się powtarzał i powinien się wpisywać w istniejące lub zmienione procesy i struktury zarządcze w organizacji.
Obecnie na te kwestie firmy patrzą krótkoterminowo i zadaniowo, a nie długoterminowo i procesowo. Tymczasem projekt, jakim jest publikacja pierwszego raportu, po jego wydaniu powinien się przekształcić w proces zarządczy, a przygotowanie pierwszego raportu powinno pozwolić ustalić struktury zarządcze, zidentyfikować luki, nie tylko w danych, ale też właśnie w procesach czy dokumentach, oraz pomóc ustalić priorytety w zakresie ESG na kolejne lata. Ta zmiana w wielu przypadkach nie jest dobrowolna, tylko wymuszona przez regulacje i nieunikniona. Bez niej nie da się wypełnić unijnych wymagań.
Potwierdza to Monika Kulik, członkini zarządu Forum Odpowiedzialnego Biznesu:
– Przyjęcie CSDDD stanowi kamień milowy dla rozwoju procesu należytej staranności w biznesie. Będzie miało wpływ nie tylko na duże firmy, bezpośrednio objęte regulacją, ale także pośrednio na te mniejsze i cały sektor MŚP, stanowiący większość przedsiębiorstw w Polsce i całej UE. Czas więc na szeroko zakrojoną edukację i współpracę na rzecz zrównoważonego biznesu, a jednocześnie ambitnej w obszarze środowiskowo-klimatycznym transformacji polskiej gospodarki – podkreśla Monika Kulik.
Zalety zmian
Tym samym ważne staje się zakończenie dotychczasowych dorywczych „działań CSR” czy zbierania wybranych danych ad hoc, w odpowiedzi na bieżące potrzeby. Przede wszystkim jednak oznacza zmianę myślenia o kwestiach zrównoważonego rozwoju jako dobrowolnych, równoległych do działalności biznesowej, i podejście do zarządzania w sposób, który pozwoli tworzyć długoterminową wartość przedsiębiorstwa rozumianą nie tylko jako wartość finansową, ale też wartość dla społeczności, partnerów biznesowych, środowiska czy klientów.
Budzi to zaniepokojenie wśród firm, które obawiają się wzrostu kosztów prowadzenia działalności, konieczności zatrudnienia nowych osób do realizacji nowych zadań, spadku konkurencyjności. Każda transformacja wymaga kosztów. Istotne jest jednak, aby koszty te się zwróciły. Dlatego też warto sobie uświadomić, że skutkiem wprowadzenia CSRD będzie dostępność na rynku ogromnego zbioru danych, których dotychczas nie było, a które mają wpływ na działalność i wyniki finansowe firm. Dane te będą spójne i porównywalne w ramach całej UE. Umożliwią ich analizę porównawczą nie tylko w ramach jednej organizacji, ale też w odniesieniu do konkurencji, pozwolą przeanalizować trendy, zidentyfikować ryzyka bądź szanse, które dotychczas mogły nie być dostrzegane i brane pod uwagę.
Z kolei efektem wprowadzenia dyrektywy CSDDD będzie włączenie w system zarządzania ryzykiem zagrożeń społecznych i środowiskowych związanych z potencjalnymi negatywnymi skutkami działalności organizacji, które dotychczas nie były przez nią identyfikowane, nawet jeśli wystąpiły. W praktyce traktowano je często jako nieprzewidziane zdarzenia i nie analizowano ich pod kątem możliwości zarządzania nimi.
Obie regulacje odnoszą się nie tylko do samej organizacji, ale też do jej łańcucha wartości. Oznacza to, że w pierwszych latach ich stosowania wypełnienie wymagań będzie trudne, ponieważ dotychczas bardzo niewiele organizacji przyjmowało, że ich wpływ nie ogranicza się tylko do nich samych, ale też obejmuje cały łańcuch wartości. Niewiele organizacji też zdawało sobie sprawę, że źródłem ryzyka czy szansy mogą być działania dostawców czy klientów. Obecnie większość firm nie jest na takie podejście przygotowana, nie tylko od strony procesowej i zarządczej, ale też (a może przede wszystkim) od strony świadomości menedżerów, którzy zmianę tę w organizacjach będą musieli przeprowadzić. Nie będzie ona jednak prosta.
Dlatego też warto tę zmianę wprowadzać ze świadomością określonego celu. Na pewno nie warto, aby tym celem była publikacja raportu. Warto popatrzeć na tę zmianę jako na transformację w organizacji. Zastanowić się, co my chcemy z tego mieć. A potem tak ją wdrażać, aby to właśnie osiągnąć.
ALEKSANDRA STANEK-KOWALCZYK, PARTNERKA W FIRMIE EY
WSPÓŁPRACA ZOFIA LEŚNIEWSKA
***
Zrównoważony łańcuch wartości
KINGA DRZEWICZ-WIŚNIEWSKA, SUPPLY CHAIN SUSTAINABILITY MANAGER W GRUPIE ŻABKA
Zmiany regulacyjne, społeczne i środowiskowe wymagają od firm nowego podejścia do zarządzania, także w obszarze ESG. Jako Grupa Żabka doświadczamy zmian, które wynikają z obowiązków legislacyjnych, trendów rynkowych oraz rosnącej świadomości i wymagań konsumentów.
Wymagania regulacyjne to obszar, w ramach którego naszymi działaniami wewnątrz organizacji oraz we współpracy z dostawcami musimy zapewnić zgodność lub gotowość. Przez gotowość rozumiemy działania wyprzedzające, przygotowujące nas do zapewnienia zgodności w niedalekiej przyszłości w związku z ogłoszonymi datami wejścia w życie konkretnego ustawodawstwa, np. unijnej dyrektywy CSDDD o należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Wdrożenie procedur należytej staranności służy identyfikacji faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków, które mogą powstać w wyniku prowadzonej działalności, zapobiegania takim skutkom oraz ich łagodzenia. To także wyjście naprzeciw oczekiwaniom kontrahentów biznesowych, inwestorów oraz interesariuszy, niezbędne w utrzymaniu konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w międzynarodowych łańcuchach dostaw.
Z kolei nasze zobowiązania własne odpowiadają na zmiany na rynku, trendy w rozwoju przedsiębiorstw oraz oczekiwania konsumentów. Jako przedsiębiorstwo współpracujące z ponad 500 dostawcami, z których 70 to dostawcy produktów naszych marek własnych, czujemy się odpowiedzialni nie tylko za procesy zachodzące w naszych operacjach własnych, ale za nasz cały łańcuch dostaw. W 2022 r. przeprowadziliśmy dogłębną analizę, w wyniku której opracowaliśmy kluczowe narzędzia wspierające nas w utrzymaniu zrównoważonego łańcucha wartości. Zobowiązaliśmy partnerów biznesowych do przestrzegania naszego Kodeksu Postępowania dla Partnerów Biznesowych i Polityki Praw Człowieka dla Partnerów Biznesowych. Zawarte w nich zasady obejmują pełne spektrum prowadzenia biznesu – od etycznego zarządzania przedsiębiorstwem i poszanowania praw pracowniczych, przez jakość tworzonych produktów i usług, po wpływ na środowisko i klimat. Oba dokumenty oparte są na międzynarodowo uznanych zasadach prawa i standardach etycznych oraz innych istotnych międzynarodowych porozumieniach. Posiadamy także narzędzia wzmacniające nasz zrównoważony łańcuch wartości, takie jak klauzule prawne w umowach z dostawcami zobowiązujące ich do przestrzegania Kodeksu i Polityki Praw Człowieka oraz szereg publicznie dostępnych polityk, które określają nasze ambicje w zakresie pozyskiwania surowców wpływających na środowisko w naszym łańcuchu wartości. Polityki zawierają cele związane z naszą własną działalnością, naszymi franczyzobiorcami i dostawcami produktów marek własnych, a następnie również z dostawcami produktów markowych. Organizujemy także coroczne spotkanie z partnerami handlowymi i rozwijamy przeznaczoną dla nich platformę „Czysty biznes”, która stanowi przestrzeń wymiany doświadczeń, inspiracji, inicjatyw oraz wspólnych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.
***
Poszanowanie dla idei i ludzi
MARIO ZAMARRIPA, DYREKTOR DS. ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W ERGO HESTII
Zachowanie zgodne z wymiarem etycznym biznesu to podstawa naszej działalności. W spółce funkcjonuje proces należytej staranności w zakresie łańcucha dostaw i własnej działalności. Nasi kluczowi dostawcy lub wykonawcy otrzymują kwestionariusz, w którym prezentują swoją aktywność biznesową, społeczną i środowiskową. Punktacja uzyskana za działania ESG stanowi określony procent całościowej oceny danego partnera w przetargu do dalszej współpracy.
Nasi eksperci przekazują także oferentom do akceptacji – opracowany przez nas – Kodeks Postępowania Dostawców Wykonawców. W firmie powołaliśmy Oficera ds. Praw Człowieka oraz podpisaliśmy deklarację „Standardu Programu Etycznego”, która dotyczy zarządzania etyką w organizacji i jest częścią „Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka”. Naszą tożsamość budujemy, kierując się zasadami przezorności, prewencji i odpowiedzialności. Stosujemy mechanizmy w zakresie polityki kartelowej i przeciwdziałaniu prania pieniędzy oraz szanujemy idee odpowiedzialności społecznej i transparentności.
Jesteśmy zobowiązani przestrzegać wymogów wynikających z przepisów prawa i uwzględniać rekomendacje organów nadzoru, w tym instytucji międzynarodowych. Ponadto na nasz standard etyczny i program przeciwdziałania nadużyciom, w tym korupcji, składają się m.in.: Kodeks postępowania dla pracowników, Kodeks Etyki Zawodowej Agenta ERGO Hestii, Polityka Różnorodności, Polityka Środowiskowa oraz procedury, polityki i zasady dotyczące właściwego postępowania, system szkoleń z zakresu etyki, przeciwdziałania nadużyciom i praniu pieniędzy.
Należyta staranność w aspekcie praw człowieka, praw dziecka oraz dbałości o środowisko pomaga opracować właściwe rozwiązania zarządzania ryzykiem. Dzięki weryfikacji naszych partnerów oraz dbałemu dialogowi z nimi znacznie lepiej rozumiemy ryzyka zagrażające firmie. W efekcie jesteśmy mniej narażeni na ryzyko reputacyjne, zmianie ulega sposób percepcji, poważania i rozpoznawalności.
***
Zdrowie w centrum ESG
ARTUR LUDWICZAK, DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY NUTRICIA POLSKA
W powszechnym rozumieniu akronim ESG utożsamiany jest przede wszystkim z działaniami środowiskowymi. Pomija się często aspekt społeczny i ład korporacyjny, czyli odpowiednio „S” i „G”, a właśnie te obszary są domeną działania spółek Nutricia, które od ponad 120 lat służą ludziom opieką żywieniową w najwrażliwszych momentach ich życia poprzez produkty i usługi odpowiadające na ważne potrzeby społeczne. Potrzeby te definiują naszą strategię.
Jako Nutricia chcemy zwiększać świadomość wpływu właściwego stanu odżywienia nie tylko na kondycję fizyczną osób w każdym wieku, ale też na ich samopoczucie, co ma znaczenie dla przebiegu procesu prawidłowego rozwoju, leczenia w chorobie i rekonwalescencji. Dlatego w naszej ofercie znajdują się produkty dla niemowląt i małych dzieci oraz żywność specjalnego przeznaczenia medycznego.
Spółki z naszej grupy świadczą też usługi żywienia w warunkach domowych, w ramach poradni żywieniowych Nutrimed i Promedica. Nutricia jest fundatorem jednej z najstarszych fundacji korporacyjnych w Polsce. Fundacja Nutricia została powołana w 1996 r., a jej misją jest edukacja o roli żywienia na różnych etapach życia człowieka. Od 11 lat prowadzi program „1000 pierwszych dni dla zdrowia”, a w ciągu 28 lat działalności sfinansowała 98 grantów medycznych. Już 6 uczelni medycznych dołączyło do programu „KIERUNEK – ŻYWIENIE MEDYCZNE. Program edukacyjny Fundacji Nutricia dla przyszłych pracowników ochrony zdrowia”, którego celem jest budowanie świadomości na temat żywienia medycznego jako integralnego elementu opieki zdrowotnej.
W efekcie naszego zaangażowania społecznego Nutricia jako jedna z nielicznych firm w Polsce zmieniła statut – obecnie jej formalnym celem jest sukces gospodarczy poprzez wywieranie pozytywnego wpływu na otoczenie. Jesteśmy również w trakcie restrykcyjnego procesu certyfikacji B Corp, którym szczycą się przedsiębiorstwa działające zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju.
Weryfikacja obejmuje dochowanie należytej staranności w 5 obszarach: klientów, środowiska, społeczności, zarządzania oraz pracowników. Firmy zrzeszone w ramach ruchu B Corp odchodzą od modelu biznesowego bazującego jedynie na maksymalizacji zysku w stronę aktywnego działania na rzecz środowiska oraz społeczeństwa. My działamy na rzecz poprawy stanu odżywienia u osób chorych. Niedożywienie związane z chorobą jest bowiem jednym z największych wyzwań dla zdrowia publicznego na całym świecie. Tylko w Europie ryzyko niedożywienia dotyczy 33 mln pacjentów, zarówno tych przebywających w szpitalach, jak i w domach. Specjalnego żywienia wymagają m.in. pacjenci onkologiczni, neurologiczni, chorzy metabolicznie, osoby z alergią. Produkty i usługi oferowane przez Nutricia realnie wpływają na poprawę ich sytuacji.
Wiemy, jak ważne jest stosowanie żywienia medycznego oraz że powinno ono stanowić integralny element opieki nad chorymi. Biorąc pod uwagę wyzwania demograficzne i prognozy w tym obszarze, w przyszłości możemy się spodziewać, że aspekt ten nabierze jeszcze znaczenia w kontekście dobrostanu społecznego.
***
Konieczne kompleksowe zarządzanie
MAREK GŁAZOWSKI, PREZES IFS POLAND & EE
Współczesna technologia i IT odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu zrównoważonym biznesem, stając się nieodłącznym elementem strategii ESG. Dzisiaj ESG nie jest już tylko kwestią etyki, lecz strategiczną koniecznością. Brak uwzględnienia praktyk ESG może skutkować nie tylko sankcjami urzędowymi, ale również negatywnie wpłynąć na konkurencyjność firmy oraz zaufanie klientów i inwestorów. Firmy coraz bardziej dostrzegają znaczenie wprowadzania zrównoważonych praktyk, które optymalizują operacje, zmniejszają zużycie energii i pozytywnie wpływają na środowisko.
Jednym z głównych wyzwań w zarządzaniu zrównoważonym biznesem jest zmienność i złożoność przepisów. Firmy muszą być gotowe do bieżącego monitorowania, zrozumienia zakresu i wpływu przepisów oraz dostosowania swoich praktyk operacyjnych. Od tego roku np. polskie przedsiębiorstwa zobowiązane są do raportowania działań w zakresie zrównoważonego rozwoju zgodnie z dyrektywą CSRD. Wiąże się to z obowiązkiem ujawniania obszernego zestawu danych zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Rozwiązania informatyczne wspierają firmy w kompleksowym zarządzaniu automatyzacją gromadzenia i analizy wymaganych danych. Często firmy korzystają z wielu różnych narzędzi, tymczasem mogą one korzystać z jednego oprogramowania: systemu ERP.
Ten system, jako bezpośrednie źródło danych oraz dedykowane moduły analityczne, może pełnić rolę hubu integrującego dane ESG, umożliwiając ich sprawne gromadzenie i raportowanie. Technologia Big Data, Machine Learning i AI pomaga firmom śledzić, mierzyć i przewidywać wpływ decyzji operacyjnych na parametry ESG. Sztuczna inteligencja optymalizuje zużycie zasobów w procesach produkcyjnych, monitoruje efektywność energetyczną urządzeń i optymalizuje trasy przejazdów, redukując zużycie paliwa i emisję CO2. Codziennie pojawiają się nowe pomysły na zastosowanie AI w biznesie.
Innowacje w zakresie internetu rzeczy (IoT) mają zasadnicze znaczenie dla systemów EAM/CMMS i APM, oferując możliwości zbierania danych w czasie rzeczywistym, czyniąc monitorowanie stanu majątku bardziej dynamicznym. Dzięki temu firmy mogą nie tylko precyzyjnie śledzić zużycie energii czy emisje CO2, ale również proaktywnie zarządzać utrzymaniem maszyn i urządzeń, co przekłada się na mniejsze przestoje i niższe koszty operacyjne. Jest to szczególnie istotne, gdyż z własnego doświadczenia mogę powiedzieć, że obecnie nie ma już zapytań czy projektów związanych z zarządzaniem majątkiem, w których kwestie optymalizacji danych z IoT i ich wpływ na wyniki ESG nie byłyby podnoszone przez klientów IFS.