Utalentowani ze stypendiami. Oto laureatki i laureaci 24. edycji Nagród Naukowych!
Grono naszych laureatów powiększyło się w ubiegłym miesiącu, gdy wyłoniliśmy piętnastkę finalistek i finalistów tegorocznej edycji Nagród Naukowych. Teraz spośród nich wybraliśmy pięciu laureatów, do których trafiły stypendia Fundacji Tygodnika „Polityka”. Doceniając wysiłki i wkład w rozwój polskiej (i nie tylko polskiej) nauki każdego z nich, wręczyliśmy im stypendia w wysokości 15 tys. zł. Nagrodą „medialną” jest wywiad z każdym z laureatów na łamach „Polityki”. Dziesiątka finalistów otrzymała nagrody po 5 tys. zł.
Nagrody przyznajemy w pięciu kategoriach: nauki humanistyczne, społeczne, ścisłe, techniczne i nauki o życiu. Pojmujemy je możliwie szeroko, a zgłoszenia z roku na rok są coraz bardziej interdyscyplinarne.
Uroczystość wręczenia nagród odbyła się w siedzibie redakcji „Polityki” w niedzielę 20 października. A oto nasi laureaci:
NAUKI HUMANISTYCZNE
Dr Kamila Łabno-Hajduk z Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Głównym obszarem jej zainteresowań naukowych jest polska emigracja w XX w., w tym wydobywanie z zapomnienia życiorysów wybitnych kobiet, które zdecydowały się wyjechać na stałe z kraju. Wiele wciąż bowiem nie doczekało się biografii, a bez wątpienia na to zasługują – np. Aniela Mieczysławska, Karolina Lanckorońska czy Maria Czapska.
Za swoje najważniejsze dotychczasowe osiągnięcie zawodowe uważa książkę „Zofia Hertz. Życie na miarę »Kultury«”. Ukazuje ona wielorakie role tej niezwykłej postaci, będącej podporą wszystkich inicjatyw Jerzego Giedroycia. Jej działania wykraczały daleko poza bezcenną pomoc redakcyjną i wydawniczą – współtworzyły rodzinę i dom paryskiej „Kultury”. Książka była nominowana m.in. do Nagród Historycznych „Polityki” oraz Nagrody im. J. Giedroycia. Wkrótce ma się też ukazać opracowanie korespondencji Zofii Hertz z Jerzym Giedroyciem (publikacja przygotowana we współpracy z prof. Sławomirem M. Nowinowskim).
Dr Łabno-Hajduk angażuje się też w działalność popularnonaukową dotyczącą edukacji historycznej w Europie Wschodniej. Koordynowała funkcjonowanie międzynarodowego zespołu nauczycieli z Białorusi, Ukrainy, Niemiec, Polski i Rosji, który pracował m.in. nad scenariuszami lekcji dotyczących II wojny światowej. Tematyce włączania uczniów ukraińskich w polski system edukacji oraz związanymi z tym wyzwaniami i problemami poświęciła serię artykułów opublikowanych po polsku, angielsku, rumuńsku i rosyjsku.
NAUKI SPOŁECZNE
Dr mult. hab. Jacek Lewkowicz z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
W nowatorski sposób łączy ekonomię z prawem (tytuły magistra oraz stopnie doktora obu tych dziedzin uzyskał na UW) i innymi naukami społecznymi. Wykorzystuje zaawansowane metody statystyczne, ekonometryczne i techniki uczenia maszynowego (sztuczna inteligencja) do badania regulacji i instytucji społecznych. Stara się zrozumieć, jak różne reguły i struktury wpływają na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki, czyli w jaki sposób instytucje oddziałują na zachowania jednostek i grup oraz gdzie działają efektywnie, a gdzie pojawiają się problemy. Jego prace dotykają też aktualnych i ważnych społecznie tematów. Bada on bowiem m.in. wpływ pandemii covid-19 na stabilność systemów demokratycznych czy rolę populizmu w procesach politycznych. Jego analizy pomagają określić, jak nagłe kryzysy mogą wpływać na funkcjonowanie całego systemu społeczno-gospodarczego.
Nie ogranicza się jednak do obserwacji i analiz – proponuje konkretne rozwiązania. Mogą one pomóc w reformowaniu prawa, wzmacnianiu mechanizmów demokratycznych czy poprawie funkcjonowania sądownictwa. Dr Lewkowicz jest autorem publikacji naukowych w renomowanych międzynarodowych periodykach.
NAUKI O ŻYCIU
Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Mateusz K. Hołda z Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum.
Pracuje w Katedrze Anatomii, ale również w Oddziale Szybkiej Diagnostyki Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Św. Jana Pawła II i w poradni kardiologicznej. Jest lekarzem, naukowcem, nauczycielem akademickim oraz kadriomorfologiem zajmującym się poznawaniem i opisywaniem budowy układu sercowo-naczyniowego. Już w trakcie studiów utworzył zespół badawczy HEART (Heart Embryology and Anatomy Research Team), który stał się światowym liderem w tej dziedzinie. Wiedza na temat szczegółowej architektury ludzkiego serca i układu naczyniowego na każdym z jego poziomów – od molekularnego, przez mikroskopowy, makroskopowy, a na badaniach obrazowych kończąc – jest przydatna dla lekarzy przeprowadzających zabiegi z zakresu kardiologii inwazyjnej i elektrokardiologii oraz operacje kardiochirurgiczne. Opracowana przez zespół prof. Hołdy tzw. mapa serca przyczynia się do bezpieczniejszego i mniej inwazyjnego wykonywania interwencji sercowo-naczyniowych.
Na co dzień prof. Hołda pracuje wśród chorych, diagnozując i lecząc choroby układu krążenia. Wykorzystuje w praktyce nie tylko najnowocześniejsze techniki laboratoryjne, lecz także spersonalizowane wizualizacje i druk 3D, wykonując przedoperacyjne modelowanie poprzedzające leczenie najbardziej skomplikowanych wad serca. Bardzo ważnym aspektem jego działalności jest sprawowanie opieki nad młodszymi naukowcami i lekarzami. Jest promotorem doktoratów i opiekunem grantów kilkunastu adeptów nauki.
NAUKI ŚCISŁE
Dr inż. Anna Jarząb z Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Hirszfelda PAN we Wrocławiu.
Jest adiunktem w Zakładzie Immunologii Chorób Zakaźnych. Zajmuje się poznawaniem struktury i funkcji białek z wykorzystaniem proteomiki oraz technik immunoenzymatycznych. Jej największym osiągnięciem jest stworzenie usystematyzowanej bazy danych o termicznej labilności tysięcy białek z organizmów należących do różnych gatunków: od bakterii, grzybów i roślin po zwierzęta, w tym człowieka. Jest to tzw. Meltome Atlas, który zapoczątkował nową gałąź w naukach o proteomice – meltomikę – i stał się cenną pomocą wykorzystywaną przez naukowców na całym świecie. Osiągnięcie to wciąż się rozwija, m.in. dzięki uzyskanemu przez dr Jarząb grantowi z Narodowego Centrum Nauki w ramach Programu Sonata Bis.
Drugim ważnym tematem jej badań są szczepionki peptydowe, zwłaszcza przeciwko czerwonce, chorobie zakaźnej przewodu pokarmowego, która jest przyczyną śmierci ponad 600 tys. ludzi na świecie rocznie, zwłaszcza dzieci poniżej piątego roku życia. Projekt jest realizowany w ramach grantu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w obrębie Programu Lider XIII.
Dr Jarząb została uhonorowana m.in. II Nagrodą Naukową im. prof. Mikulaszka oraz stypendium MEiN Top 500 Innovators, otwierającego jej możliwość stażu na University of California w Berkeley. Wyniki najważniejszych osiągnięć badawczych publikuje w liczących się na świecie czasopismach.
NAUKI TECHNICZNE
Dr inż. Daria Hemmerling z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Jest adiunktką na Wydziale Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej. Pracuje w Katedrze Metrologii i Elektroniki, gdzie zajmuje się inżynierią biomedyczną oraz biocybernetyką. Skupia się głównie na rozpoznawaniu biomarkerów głosowych, które mogą mieć znaczenie w wykrywaniu i monitorowaniu leczenia chorób neurodegeneracyjnych (Parkinsona lub Alzheimera). Pracuje również nad wykrywaniem niewydolności serca na podstawie analizy twarzy i głosu. Dr Hemmerling analizuje mowę pacjentów i tworzy aplikacje (mobilne i w technologii mieszanej rzeczywistości) do detekcji zmian w zachowaniu sugerujących pojawienie się wczesnych objawów.
Badania prowadzi na styku technologii i medycyny, przyczyniając się do rozwoju wiedzy interdyscyplinarnej na temat wczesnych oznak parkinsonizmu lub otępień. Nowe algorytmy pozwolą stawiać precyzyjniejsze diagnozy, a integracja różnych typów biosygnałów umożliwi uzyskanie bardziej kompleksowego obrazu stanu zdrowia.
Dr Hemmerling jest autorką i współautorką artykułów w renomowanych czasopismach o zasięgu światowym. Wygłaszała wykłady na ważnych krajowych i międzynarodowych konferencjach, a dziedzina, którą się zajmuje, to zapowiedź nieznanej jeszcze medycyny awatarów, które będą wspierać pracę lekarzy.
Poza pięcioma stypendiami przyznaliśmy 10 nagród finałowych, które otrzymali:
dr EWA GÓRSKA z Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii oraz Inkubatora Doskonałości Naukowej – centrum Digital Justice na Uniwersytecie Wrocławskim, dr JUSTYNA KAJTA z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu SWPS w Warszawie, dr KLAUDIA KANIEWSKA z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, dr ADAM KARCZMARZ z Uniwersytetu Warszawskiego i IDEAS NCBR, dr IWONA NOWAKOWSKA z Instytutu Psychologii Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, dr PIOTR SADZIK z Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, mgr MACIEJ TARNOWSKI z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, dr IRENEUSZ STOLAREK z Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk, dr inż. arch. MAŁGORZATA TELESIŃSKA z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, dr n. med. KRZYSZTOF MARIA WILCZYŃSKI z Wydziału Nauk Medycznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
Biogramy laureatów i finalistów oraz składy Kapituł: polityka.pl/stypendia.
Fundatorami Nagród Naukowych 2024 są:
Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
DR IRENA ERIS SA
Fundacja Onkologii Doświadczalnej i Klinicznej
oraz czytelnicy „Polityki”, którzy przekazali darowizny i 1,5 proc. podatku dochodowego na fundusz stypendialny.
Patronem medialnym Nagród Naukowych w 2024 r. jest Radio TOK FM.