Nobel 2024 z fizyki przyznany. Za odkrycia związane ze sztuczną inteligencją
„Praca laureatów już przyniosła największe korzyści. W fizyce wykorzystujemy sztuczne sieci neuronowe w wielu dziedzinach, takich jak opracowywanie nowych materiałów o określonych właściwościach” - mówiła prof. Ellen Moons, przewodnicząca Komitetu Noblowskiego w dziedzinie fizyki.
Dwóch tegorocznych laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki wykorzystało narzędzia fizyki do opracowania metod, które stanowią podstawę dzisiejszego uczenia maszynowego. John Hopfield stworzył pamięć asocjacyjną, która może przechowywać i rekonstruować obrazy i inne rodzaje wzorców w danych. Geoffrey Hinton wynalazł metodę, która może autonomicznie znajdować właściwości w danych, a tym samym wykonywać zadania, takie jak identyfikowanie określonych elementów na zdjęciach.
Kiedy mówimy o sztucznej inteligencji, często mamy na myśli uczenie maszynowe wykorzystujące sztuczne sieci neuronowe. Technologia ta została pierwotnie zainspirowana strukturą mózgu. W sztucznej sieci neuronowej neurony mózgu są reprezentowane przez węzły o różnych wartościach. Węzły te wpływają na siebie nawzajem poprzez połączenia, które można porównać do synaps i które można wzmacniać lub osłabiać. Sieć jest trenowana, na przykład poprzez rozwijanie silniejszych połączeń między węzłami o jednocześnie wysokich wartościach. Tegoroczni laureaci prowadzili ważne prace nad sztucznymi sieciami neuronowymi od lat 80. ubiegłego wieku.
O Nagrodzie Nobla
Ustanowiona w testamencie przez Alfreda Nobla (szwedzkiego przemysłowca i wynalazcę dynamitu) nagroda przyznawana jest w sześciu kategoriach: fizjologia lub medycyna, fizyka, chemia, literatura, Pokojowa Nagroda Nobla oraz nauki ekonomiczne (od 1969 r.). Pierwsza gala rozdania tych wyróżnień odbyła się w Sztokholmie w 1901 r. Nagrody Nobla przyznawane są w Szwecji – otrzymują je konkretne osoby (jedynym wyjątkiem jest tutaj Pokojowa Nagroda Nobla, która może zostać przyznana także organizacjom czy instytucjom, a przyznawana jest w Norwegii).
Propozycje nominacji składa kilka tysięcy wybranych osobistości (przywilej ten mają także laureaci poprzednich edycji). Komitet Noblowski wybiera następnie ok. 200 kandydatów, a lista nazwisk wysyłana do wybranych ekspertów z dziedzin nominowanych. W kolejnym etapie zostaje wyłonionych 15 osób, a następnie Komitet przesyła swoje rekomendacje do Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk lub odpowiedniej instytucji, której członkowie głosują nad wyborem ostatecznego zwycięzcy.
Na Nagrodę Nobla składa się złoty medal, artystycznie wykonany dyplom i nagroda pieniężna (ok. 1 mln USD) umożliwiająca dalsze działania lub badania w danej dziedzinie.
W liczbach
W latach 1901–2023 Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki przyznano 117 razy, a wyróżniono nią 224 osoby.
Nobla w tej kategorii zdobyło pięć kobiet: Maria Skłodowska-Curie (1903), Maria Goeppert-Mayer (1963), Donna Strickland (2018), Andrea Ghez (2020) i Anne L’Huillier (2023).
John Bardeen, jako jedyny laureat, został w dziedzinie fizyki uhonorowany: w 1956 r. za udział w wynalezieniu tranzystora oraz ponownie w 1972 r. za wkład w rozwój teorii nadprzewodnictwa (tzw. teoria BCS).
Najmłodszym laureatem był wyróżniony w 1915 roku wraz z ojcem William Lawrence Bragg "za wkład w badanie struktury krystalicznej przy użyciu promieni Röntgena", który w chwili ogłoszenia nagrody miał 25 lat. Natmiast najstarszym laureatem Nobla w tej kategorii w 2018 został Arthur Ashkin, który miał wówczas 96 lat.
.
x
Kalendarz Noblowski 2024
W 2024 roku Nagrody Nobla ogłaszane są w dniach 7-14 października.
Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny została przyznana 7 października 2024 r. Laureatami zostali: Victor Ambros i Gary Ruvkun za „za odkrycie mikroRNA i jego roli w potranskrypcyjnej regulacji genów”. Czytaj: TUTAJ
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki zostanie przyznana 8 października 2024 r.
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii zostanie przyznana 9 października 2024 r.
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury (Literacka Nagroda Nobla) zostanie przyznana 10 października 2024 r.
Pokojowa Nagroda Nobla zostanie przyznana 11 października 2024 r.
Nagroda Nobla z dziedziny ekonomii zostanie przyznana 14 października 2024 r.