Grupy krwi to nic innego, jak zestawy charakterystycznych białek obecnych na powierzchni czerwonych krwinek, które mogą powodować reakcje układu odpornościowego. Najważniejsze z nich to układ AB0 i Rh, które odgrywają wiodącą rolę w doborze krwi do przetoczenia. Ten pierwszy odkrył austriacki lekarz Karl Landsteiner ponad 120 lat temu, w 1901 r. Z kolei ten drugi jest powszechnie znany z możliwości wystąpienia w jego obrębie niezgodności między matką a płodem, znanej jako konflikt serologiczny. Konflikt ten może wystąpić, gdy krew matki nie posiada antygenu D (czyli jest ona Rh ujemna), w przeciwieństwie do dziecka (z Rh dodatnim), które odziedziczyło ten antygen po ojcu. Przedostanie się niewielkich ilości krwi płodu do krwiobiegu matki prowadzi do rozpoznania obcego białka przez jej układ odporności i produkcji przeciwciał przeciw antygenowi D. Ponieważ w normalnej sytuacji łożysko chroni przed zmieszaniem się krwi matki z krwią płodu, konflikt serologiczny na ogół inicjowany jest w momencie porodu i stanowi zagrożenie dopiero w kolejnej ciąży. Przeciwciała matki, przenikając wtedy przez barierę łożyska, będą niszczyć krwinki płodu, powodując u niego chorobę hemolityczną.
Wiedza na temat układu grupowego Rh pozwala jednak zapobiegać takiej sytuacji poprzez podawanie kobiecie immunoglobuliny anty-D, która neutralizuje komórki płodowe w krwi matki, zanim jej układ odporności sam rozpozna je jako obce i wyprodukuje przeciwko nim przeciwciała. Taką immunoglobulinę podaje się zagrożonym matkom zaraz po krwawieniu w czasie ciąży, porodzie, poronieniu czy zabiegach wewnątrzmacicznych. Znane są jednak inne układu grupowe, w obrębie których może wystąpić konflikt serologiczny, m.in. Kelly, Kidd czy Duffy.
Czytaj także: Krew to życie i śmierć, najpotężniejszy ze wszystkich symboli
MAL, 47. układ grupowy krwi
Naukowcy wciąż poznają kolejne układy grupowe. Reakcje immunologiczne z ich udziałem są na ogół rzadkie. Przykładowo w 2022 r. naukowcy z Uniwersytetu w Bristolu i brytyjskiej Krajowej Służby Zdrowia odkryli układ Er, który tworzy zestaw pięciu antygenów, i udowodnili, że konflikt serologiczny w jego obrębie był odpowiedzialny 30 lat temu za utratę ciąży przez dwie matki. Er był 44. odkrytym układem krwi – i nie ostatnim. Niedawno brytyjscy badacze poinformowali na łamach prestiżowego czasopisma „Blood” o odkryciu kolejnego – o nazwie MAL.
Układ grupowy MAL opiera się na antygenie AnWj, występującym na powierzchni czerwonych krwinek. Chociaż został on opisany ponad 50 lat temu, to jego podłoże genetyczne pozostawało do tej pory nieznane. Pierwsza autorka publikacji dr Louise Tilley z brytyjskiej Krajowej Służby Zdrowia próbowała odkryć je od niemal 20 lat. Antygen AnWj na czerwonych krwinkach jest powszechny – występuje u ponad 99,9 proc. ludzi. Badacze opisali jednak pięć osób, które go nie posiadały, i stwierdzili, że powodem był brak części sekwencji genu MAL, który zlokalizowany jest na ludzkim chromosomie 2.
Czytaj także: Krwawa zagadka. Czego jeszcze nie wiemy o krwi?
Lepiej dopasować dawcę i biorcę krwi
Odkrycie ma oczywiście znaczenie kliniczne, gdyż przetoczenie krwi, w której występuje antygen AnWj, osobom, które go nie posiadają, będzie prowadzić do niekorzystnej, potransfuzyjnej reakcji układu odporności. Genetycznie uwarunkowany brak AnWj może być rzadki, ale znane są choroby hematologiczne i nowotworowe, w przebiegu których może dojść do zahamowania jego ekspresji. W związku z tym badacze liczą, że opisanie nowego układu grupowego krwi umożliwi opracowanie testów wykrywających osoby, które nie posiadają antygenu AnWj. W rezultacie możliwe stanie się lepsze dopasowanie biorcy i dawcy przed przetoczeniem krwi i zmniejszenie ryzyka niebezpiecznych komplikacji tego zabiegu.
A zatem znamy już 47 układów grupowych krwi opartych na ponad 360 antygenach. I możliwe, że z biegiem czasu poznamy kolejne. Amerykańska lekarka Daniele Hermelin, od lat zajmująca się edukacją w zakresie transfuzji, porównała niegdyś odkrycie nowego układu grup krwi do poznania nowej planety. „Rozszerza to krajobraz naszej rzeczywistości” – powiedziała. Im więcej wiadomo bowiem o kolejnych grupach krwi, tym lepszą opiekę można zapewnić różnym pacjentom. Szacuje się, że odkrycie układu grupowego MAL może poprawić sytuację blisko 400 osób rocznie.
Czytaj także: O czym wie twoja krew