Zastosowanie. To słowo wytrych, pojawiające się w formie – natarczywego nawet niekiedy – pytania: „A do czego właściwie te badania mogą się przydać?”. W przypadku niektórych odpowiedzi nie są może zawsze proste, ale ostatecznie jednoznaczne. Dzięki analizie mimiki dziecka da się stwierdzić, czy ma ono zaburzenia ze spektrum autyzmu. Przysłuchiwanie się mowie to metoda na określenie stanu zdrowia człowieka, szczególnie pod kątem chorób neurodegeneracyjnych – parkinsona czy alzheimera. Stworzenie „mapy serca” umożliwia większą precyzję zabiegów kardiologicznych. A dotykowych map terenu – ułatwia osobom niewidzącym orientację w przestrzeni. Analiza genomów może ujawnić pochodzenie całych społeczeństw, ale też każdego z nas. Opracowanie nowych hydrożeli przynosi efekt w postaci materiału do konserwowania dzieł sztuki w mniej szkodliwy dla nich sposób. Między innymi – dodajmy. Każde z tych badań ma zastosowań znacznie więcej.
A nauki humanistyczne i społeczne? Określenie ich „praktyczności” wymaga czasami głębszego namysłu, a może i wyobraźni. Na przykład marani to średniowieczni sefardyjscy Żydzi, którzy przeszli na chrześcijaństwo, nie zrywając jednak całkowicie związków ze swoją pierwotną religią. Dowodzenie, że to miano pasuje także do Stanisława Lema, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego czy Tadeusza Różewicza na pierwszy rzut oka wydaje się jedynie intelektualną rozrywką. Tyle że mówi wiele o tożsamości współczesnych – człowieka, twórcy, Polaka. A studia nad paradoksami: „Wiem, że mówię nieprawdę, ale w nią wierzę”? Czy są filozoficznym ćwiczeniem logicznym, czy raczej środkiem do przyjrzenia się powodom i skutkom nieracjonalności, choćby u polityków? Awans społeczny i podziały klasowe – określenia, które kojarzą się raczej z PRL – mogą rozwiązać wiele zagadek dotyczących kondycji społeczeństwa po przełomie 1989 r. Z kolei, w jaki sposób polski wymiar sprawiedliwości traktuje wyznawców religii Mahometa, daje odpowiedź o źródła i siłę powszechnej islamofobii. I tak dalej.
Podczas spotkania Kapituły Profesorskiej jeden z jej członków stwierdził, że naukowcy – niezależnie od dziedziny, którą reprezentują – często nawet nie zastanawiają się nad zastosowaniem swoich badań, kiedy do nich przystępują. Robią to z ciekawości, fascynacji, zaangażowania – bez takich motywacji nauka by nie istniała. I są w swojej pracy na tyle wybitni, że i wyjaśniają rzeczywistość, i ją uzyskanymi wynikami rozjaśniają.
O wszystkich finalistach tegorocznych Nagród Naukowych POLITYKI można powiedzieć, parafrazując zdanie Czesława Miłosza o Annie Świrszczyńskiej, jak to zrobiła jedna z członkiń kapituły: „Takich to gości mamy”. Cała piętnastka to już laureaci naszych nagród. Spośród nich Kapituła Społeczna (patrz obok) wybierze 5 laureatów nagród głównych.
***
Finaliści 24. edycji Nagród Naukowych POLITYKI
Nauki humanistyczne
dr Piotr Sadzik – Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski – LITERATUROZNAWSTWO
mgr Maciej Tarnowski – Wydział Filozofii, Uniwersytet Warszawski – FILOZOFIA
dr Kamila Łabno-Hajduk – Wydział Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – HISTORIA
Nauki społeczne
dr Justyna Kajta – Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet SWPS w Warszawie – SOCJOLOGIA
dr Ewa Górska – Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Inkubator Doskonałości Naukowej - centrum Digital Justice, Uniwersytet Wrocławski – NAUKI PRAWNE
dr Iwona Nowakowska – Instytut Psychologii, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie – PSYCHOLOGIA
dr mult. hab. Jacek Lewkowicz – Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski – EKONOMIA
Nauki o życiu
dr Ireneusz Stolarek – Instytut Chemii Bioorganicznej, Polska Akademia Nauk – BIOLOGIA
dr n. med. Krzysztof Maria Wilczyński – Wydział Nauk Medycznych, Śląski Uniwersytet Medyczny – MEDYCYNA
prof. dr hab. n. med. i n. o zdr., lekarz Mateusz Krystian Hołda – Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum – MEDYCYNA
Nauki ścisłe
dr Adam Karczmarz – Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki, Uniwersytet Warszawski oraz IDEAS NCBR – INFORMATYKA
dr Klaudia Kaniewska – Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski – CHEMIA
dr inż. Anna Jarząb – Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Hirszfelda, PAN we Wrocławiu – BIOTECHNOLOGIA
Nauki techniczne
dr inż. Daria Hemmerling – Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – NAUKI TECHNICZNE
dr inż. arch. Małgorzata Telesińska – Wydział Architektury, Politechnika Wrocławska – ARCHITEKTURA
***
Kapituła Profesorska (I etapu)
Biologia prof. dr hab. Ewa Bartnik – Wydział Biologii UW (na emeryturze), dr hab. Marcin Grynberg – Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI w roku 2004
Filologie, Literaturoznawstwo, Językoznawstwo prof. dr hab. Grażyna Borkowska – Instytut Badań Literackich PAN
Kulturoznawstwo red. Bartek Chaciński POLITYKA
Fizyka prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow – Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12
Socjologia prof. dr hab. Henryk Domański – Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Nauki Prawne prof. dr hab. Tomasz Giaro – Wydział Prawa i Administracji UW
Nauki Techniczne prof. dr hab. Michał Kleiber – Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, prezes PAN w latach 2007–15
Archeologia red. Agnieszka Krzemińska POLITYKA
Geografia dr hab., prof. UW Sylwia Kulczyk – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW
Architektura, Urbanistyka prof. dr hab. inż. arch. Ewa Kuryłowicz – Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Kuryłowicz & Associates
Filozofia prof. dr hab. Paweł Łuków – Wydział Filozofii UW oraz recenzent zewnętrzny dr hab. Krzysztof Posłajko, prof. UJ
Matematyka, Informatyka prof. dr hab. Jan Madey – Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW (na emeryturze)
Chemia, Biotechnologia prof. dr hab. Marcin Pałys – Wydział Chemii UW, rektor UW w latach 2012–20, prof. dr hab. Artur Krężel – Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Wrocławskiego, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI w roku 2010
Historia Sztuki prof. dr hab. Maria Poprzęcka – Wydział „Artes Liberales” UW
Medycyna prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroń dr h.c. multi – Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie (prorektor ds. medycznych i nauk o zdrowiu)
Psychologia, Pedagogika prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska – Wydział Psychologii Uniwersytetu SWPS w Warszawie
Ekonomia, Zarządzanie prof. dr hab. Tomasz Szapiro – Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH w Warszawie, rektor SGH w latach 2012–16, przewodniczący Kapituły
Religioznawstwo, Teologia red. Adam Szostkiewicz POLITYKA
Muzykologia red. Dorota Szwarcman POLITYKA
Historia, Nauki Polityczne, Medioznawstwo prof. dr hab. Wiesław Władyka Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, POLITYKA
***
Kapituła Społeczna (II etapu)
Marek Belka
Były premier, wicepremier i minister finansów, prezes NBP w latach 2010–16, poseł do Parlamentu Europejskiego IX kadencji
Andrzej Jacek Blikle
Profesor matematyki i informatyki, członek Europejskiej Akademii Nauk, przedsiębiorca i trener biznesu, udziałowiec firmy A. Blikle
Henryka Bochniarz
Założycielka i prezydent Konfederacji Lewiatan (w latach 1999–2019), obecnie przewodnicząca Rady Głównej tej organizacji, ekonomistka, była minister przemysłu, jedna z animatorek Kongresu Kobiet
Sylwia Chutnik
Kulturoznawczyni, feministka, działaczka społeczna, pisarka, laureatka Paszportu POLITYKI w kategorii Literatura za 2008 r.
Irena Eris
Doktor farmacji, współwłaścicielka i dyrektor ds. badań firmy Dr Irena Eris SA, laureatka wielu nagród dla przedsiębiorców, menedżerów i społeczników
Robert Firmhofer
Historyk filozofii, współtwórca i dyrektor Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, uznany popularyzator nauki
Michał Komar
Scenarzysta, wydawca, publicysta, pisarz; zastępca przewodniczącego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, profesor Collegium Civitas
Tomasz Nałęcz
Historyk, publicysta, polityk, w latach 2010–15 doradca prezydenta RP ds. historii i dziedzictwa narodowego
Cezary Szczylik
Ordynator Oddziału Onkologii Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock, prezydent Fundacji Onkologii Doświadczalnej i Klinicznej, w latach 1993–2017 szef Kliniki Onkologii Centralnego Szpitala Klinicznego MON
Krzysztof Zanussi
Reżyser, scenarzysta filmowy, publicysta, felietonista
W pracach Kapituły II stopnia uczestniczy również przedstawiciel Kapituły Profesorskiej oraz redaktor naczelny POLITYKI Jerzy Baczyński.