To nie jest kraj dla młodych badaczy
To nie jest kraj dla młodych badaczy. Co robić, żeby nie zostać na marginesie świata?
Dość dobrym wskaźnikiem jakości nauki w EU są granty ERC (European Research Council, czyli Europejska Rada do spraw Nauki), bo przyznawane są na tych samych konkurencyjnych warunkach w całej wspólnocie. Tak jak ich nie otrzymywaliśmy 15 lat temu, kiedy ten program powstawał, tak nadal ich nie otrzymujemy – bo co to jest 75 grantów na piąty najliczniejszy kraj w Europie? Hiszpania, która jest tylko trochę większa od Polski, otrzymała ich w tym czasie aż 957, czyli ponad 10 razy więcej.
Zdałem sobie sprawę, jak bardzo polska nauka jest sus, zostając w latach 2014 i 2016 laureatem drugiego (2014) i trzeciego (2016) grantu ERC. Odpowiadałem wtedy za ponad 12,5 proc. oraz 11,5 proc. grantów przyznanych Polsce. Nigdy jednak nie czułem, że „ale urwałem”, bo na arenie międzynarodowej wielu moich kolegów robi więcej i lepiej. Zaskakującym wnioskiem z tych wyliczeń jest natomiast to, że do zwiększenia o 10 razy liczby przyznanych Polsce grantów ERC wystarczyłoby wykształcić tylko sto osób podobnie skutecznych! To brzmi jak prosty plan, ale rzeczywistość pokazuje, że nie było i nie ma żadnej strategii, aby go zrealizować. Pewnie należałoby użyć mocniejszego słowa, ale na pewno żal.pl. W ciągu poprzedniej dekady zmarnowaliśmy szansę kolejnego pokolenia młodych naukowców.
Z pełną świadomością pomijam w powyższym stwierdzeniu niemłodych badaczy. Nawet najlepsze reformy oceny parametrycznej, wprowadzenie oceny eksperckiej jednostek czy nawet ocena opublikowanych prac – jak w REF (Research Excellence Framework) w Wielkiej Brytanii – nie spowoduje dużej zmiany jakości nauki uprawianej przez ludzi doświadczonych ani nie spowoduje radykalnej zmiany ich przyzwyczajeń publikacyjnych. Zwiększenie finansowania nauki o 30 proc. czy poprawa jakości recenzji w dowolnej agencji nie spowoduje też, że nagle będzie git i naukowcy, którzy mieli problem z otrzymaniem grantów ERC, zaczną je otrzymywać.