TOMASZ TARGAŃSKI: – Dlaczego biolog specjalizujący się w badaniu kaszalotów spermacetowych zaczyna interesować się zapiskami załóg statków wielorybniczych sprzed dwustu lat?
HAL WHITEHEAD: – Większa część mojej pracy polega na tym, że wskakuję do łódki, obserwuję wieloryby, ewentualnie słucham ich „śpiewu” i staram się na tej podstawie wyciągnąć jakieś wnioski. Problem w tym, że większość życia spędzają one głęboko pod powierzchnią wody i by dowiedzieć się o nich czegoś więcej lub dowieść swoich założeń, potrzebujemy twardych danych. Tylko skąd je wziąć? Podczas jednego z sympozjów naukowych wdałem się w rozmowę z historykami, którzy badali XIX-wieczne wielorybnictwo. Mówili, że na podstawie danych z dzienników okrętowych udało się im ustalić, iż w pewnym momencie polowanie na wieloryby stało się coraz trudniejsze. Dało mi to do myślenia. A ponieważ moje zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury wielorybów, tego czy i jak się od siebie uczą, pomyślałem, że warto się temu przyjrzeć i w oparciu o te właśnie dane poszukać zależności.
Co było dalej?
Interesował nas przede wszystkim pionierski okres wielorybnictwa na północnym Pacyfiku. Miało to niebagatelne znaczenie, ponieważ chcieliśmy wiedzieć, jak wieloryby zareagowały na nową, bardzo niebezpieczną dla nich sytuację. Przyjrzeliśmy się zatem okresowi od 1818 r. do ok. 1830 r. – wielorybnictwo przeżywało wtedy swój pierwszy boom i szybko nabrało przemysłowego charakteru. W morze wypływały setki statków, a ich załogi po upolowaniu wieloryba przetapiały jego tłuszcz na cenny olej. Na szczęście dane z ówczesnych dzienników okrętowych nie tylko się zachowały, ale zostały niedawno zdigitalizowane i mieliśmy do nich łatwy dostęp.