Tej zagłady raczej nikt się nie spodziewał. Istniały anegdotyczne doniesienia o tym, że po dłuższej trasie szyby samochodów są współcześnie znacznie czystsze niż jeszcze dekadę czy dwie temu. Jednak pierwsze badania o spadku liczebności owadów nadeszły z Niemiec całkiem niedawno, bo półtora roku temu (w październiku 2017 r.).
Z czego się bierze niezwykła pożyteczność trzmieli
Wtedy w czasopiśmie „Plos One” opublikowano wyniki trwających ponad ćwierć wieku badań niemieckich entomologów amatorów. Wskazywały, że liczba owadów w ciągu ostatniego ćwierćwiecza spadła o ponad trzy czwarte (średnio o 76, latem nawet o 82 proc.), przy czym badania prowadzono w rezerwatach przyrody i na obszarach chronionych. W styczniu ubiegłego roku doniesiono zaś, że w ciągu ostatnich trzech i pół dekady liczba owadów naziemnych w lasach Portoryko zmniejszyła się o 98 proc. Jak łatwo policzyć, oznacza to, że pozostało ich teraz tylko 2 proc. – pięćdziesięciokrotnie mniej niż 35 lat temu.
Czytaj także: Czas pszczoły docenić, póki jeszcze są
Owady – dwie trzecie życia na Ziemi
Najnowsza analiza kilkudziesięciu badań opublikowana w „Biological Conservation” wszystkie te smutne wyniki potwierdza. Biomasy owadów na Ziemi ubywa w tempie 2,5 proc. rocznie. Francisco Sánchez-Bayo, jeden z autorów raportu, komentuje dla brytyjskiego „Guardiana”, że to tempo katastrofalne. „W 10 lat oznacza to o jedną czwartą mniej, w 50 lat tylko połowę ocalałych, zaś w sto lat – ani jednego”. W ciągu stulecia owady mogą na zawsze zniknąć z powierzchni globu.
Czy to źle? Gorzej niż źle. O ile jesteśmy sobie w stanie wyobrazić Ziemię nękaną coraz częstszymi upałami i suszami, nikt chyba nie jest w stanie wyobrazić sobie jej zmienionej w pozbawioną życia pustynię. Owady stanowią dwie trzecie życia na Ziemi, są pożywieniem większości gatunków płazów, gadów, ptaków i ssaków, zapylają niezliczone gatunki roślin i przyczyniają się do rozkładania i obiegu składników pokarmowych w przyrodzie. Bez owadów Ziemię i jej mieszkańców czeka ekologiczna katastrofa.
Czytaj także: Trzmiele potrafią się uczyć, posługiwać narzędziami i rozwiązywać problemy
„Jeśli nie zmienimy sposobów produkcji żywności, owady podążą do całkowitego wyginięcia w ciągu kilku dekad”, piszą autorzy raportu. I dodają, że „skutki tego dla ekosystemów całej planety będą, ujmując ostrożnie, katastrofalne”.
Rolnictwo, pestycydy i globalne ocieplenie
Za te dramatyczne załamania się owadzich populacji komentujący badania eksperci winili głównie rolnictwo wielkoobszarowe. Po pierwsze, dziesiątki czy setki hektarów jednolitych upraw oznaczają, że owady nie mają czego tam szukać i tracą naturalne siedliska. Nie bez wpływu jest też stosowanie pestycydów, które zabijają owady bezpośrednio. Nasz apetyt na płody rolne przetrzebił owady, a jak wynika z ubiegłorocznych francuskich badań, w podobnej skali także żywiące się owadami ptaki.
Pod koniec ubiegłego roku w „Nature Communications” opublikowano także badania, z których wynika, że człowiek przyczynia się do zagłady owadów mniej bezpośrednio. Podczas coraz częstszych przez globalne ocieplenie fal upałów owady wydają na świat o połowę do trzech czwartych mniej potomstwa, niektóre gatunki chrząszczy upały zaś sterylizują całkowicie.
Zobacz także: 10 rzeczy, które możesz zrobić, by wspomóc pszczoły
Dlaczego tak późno?
Dlaczego wieści o tym docierają do nas dopiero teraz? Cóż, owady, w przeciwieństwie do tygrysów czy słoni, są małe. Trudno je policzyć. Do tego nie są zbyt wdzięcznym obiektem badań. Nie da się ich policzyć ze zdjęć lotniczych czy wszczepiając nadajniki GPS. Wymagają chodzenia po krzakach i żmudnego wypatrywania. Ale po części także dlatego, że entomologia nie jest w dzisiejszych czasach nauką szczególnie atrakcyjną.
Czytaj także: Gdzie się podziały te wszystkie insekty? Liczba owadów drastycznie spada
Finansowanie zdobywają głównie dyscypliny naukowe związane z nowymi odkryciami czy wynalazkami, badania przyrodnicze są w tej kwestii nieco zaniedbywane, tym bardziej badania ilościowe, takie jak liczenie, mierzenie i ważenie, traktowane są po macoszemu. Gdyby nie niemieckie stowarzyszenie entomologów amatorów, być może nadal czekalibyśmy na odpowiednią publikację naukową.
Powoli dociera do nas, że walka z globalnym ociepleniem jest koniecznością. Ale żeby przetrwały owady – a dzięki temu cała reszta zwierząt – to za mało.
Czytaj więcej: Raport na temat zmian klimatycznych. 12 lat do katastrofy