Trzy najstarsze cywilizacje wyrosły w dolinach wielkich rzek – Nilu, Tygrysu i Eufratu oraz Indusu, ale to ta ostatnia, zwana kulturą Harappa, jest najmniej poznana i najbardziej tajemnicza. Przede wszystkim dlatego, że sprawia wrażenie utopijnie pokojowej. Podczas gdy królowie Sumeru czy Egiptu ukazywali się w roli zwycięskich wodzów, nad Indusem prawie nie ma śladów wojen, podbojów czy zorganizowanej armii, a w tamtejszych miastach brak przedstawień władców niszczących wrogów.
Być może armia nie była tu tak ważna, bo żyzną dolinę Indusu od zachodu i północy ochraniały przed wrogami wysokie góry, a od wschodu pustynia. Dzięki temu powstała pokojowa cywilizacja „klasy średniej”, rządzona przez składające się z kupców, właścicieli ziemskich i kapłanów elity, nietrwoniące sił i środków na takie symbole prestiżu i potęgi jak piramidy lub zikkuraty. Byłaby to zatem cywilizacja najbardziej podobna pod względem struktury do społeczeństw współczesnego Zachodu.
Kolejną zagadką jest koniec cywilizacji doliny Indusu. Podczas gdy Egipt czy Mezopotamia, pomimo upadków kolejnych dynastii, trwały i przekształcały się w nowe organizmy polityczne, kulturę Harappa po okresie rozkwitu między 2600 a 1900 r. p.n.e. dotknął tak poważny kryzys, że niegdyś wspaniałe miasta opuszczono, większość ludności wywędrowała, a pamięć o osiągnięciach cywilizacyjnych bezpowrotnie zanikła.
Przez ponad 3 tys. lat nikt nie przypuszczał, że na równinach w dorzeczu Indusu i wyschniętej dziś rzeki Saraswati istniała niegdyś wysoko rozwinięta kultura. Na początku XX w. podręczniki historii Indii zaczynały opisywać ich dzieje od VI–V w. p.n.e. Nieznaną cywilizację odkryto w 1921 r.