Literackiego Nobla z ubiegłego roku można by zaliczyć do kategorii „odkrycia, rozliczenia i wyrzuty sumienia”. I to też są zadania literatury, a pewnie jeszcze częściej ambicje szwedzkiej akademii. Abdulrazak Gurnah urodził się w dzisiejszej Tanzanii (wówczas Zanzibar) i wyemigrował na stałe do Wielkiej Brytanii. Do Afryki wraca konsekwentnie w swoich powieściach, a „Powróceni” to najnowsza z nich, wydana oryginalnie w 2020 r. Gurnah wskrzesza tutaj pamięć o mało znanych dziejach Afryki z czasów, gdy padała łupem kolonizatorów. U schyłku XIX w. i później próbowali się tu mościć Niemcy z pomocą oddziałów schutztruppe, a im bardziej buntowały się ludy, tym krwawszy był odwet. Tubylców brali bronią i głodem.
Abdulrazak Gurnah, Powróceni, przeł. Krzysztof Majer, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2022, s. 400