Z marginesu
Recenzja książki: Joanna Ostrowska, „Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej”
„Kim były? Nikt tego nie wie”, „Ani słowa o rannych i zabitych przymusowych prostytutkach”, „Jej los pozostaje nieznany” – zdania te porozrzucane są po całej książce. „Rekrutowane” w łapankach i upokarzane w realiach obozowych nazywane „zakrętami”, „dziewczynkami”, „Juliami”, „kobietami z puffu”, „panienkami”. Po wojnie – po prostu dziwkami. „Przemilczane” to opowieść wyczytana z marginesów, z braku świadectw ulepiona z liczb, nazw ulic, inicjałów. Świadoma ograniczeń Joanna Ostrowska odpowiada wątpiącym: „Czy ze statystyk można wyczytać ludzką traumę? Wierzę, że tak. Może również o tym jest ta książka. O cierpieniu bezosobowym, skatalogowanym, oszacowanym z ekonomicznym zacięciem. I tym bardziej bolesnym”. Nie znaczy to, że nie ma u Ostrowskiej historii samych kobiet. Jest Marianna wykorzystywana w burdelu niemieckim przy ul. Rybaki 19 w Poznaniu i Helena, która, jeśli przeżyła, to w okresie powojennym zapłaciła za relacje seksualne z okupantem chłostą i zgoloną głową. A potem milczeniem. Wymazano je z historii, bo są niewygodne, bo rozbijają sztywny podział na oprawcę i ofiarę. Bo jak nazwać więźniów, którzy w puffach katowali bezbronne kobiety, odreagowując w ten sposób własne poniżenie? Ostrowska pierwsza w Polsce sięga po historie przymusowych pracownic seksualnych w czasie II wojny światowej. Dlaczego tak późno? Polska pamięć była i jest martyrologiczna, heroiczna, męska. Teraz te zapomniane ofiary nazizmu są już trochę mniej zapomniane.
Joanna Ostrowska, Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej, Marginesy, Warszawa 2018, s. 480