O Zdzisławie Beksińskim sporo się mówiło za sprawą świetnego „Portretu podwójnego” Magdaleny Grzebałkowskiej, wydanego w zeszłym roku. Teraz nagle się okazało, że znany malarz również pisał. Tomasz Chomiszczak zebrał i starannie opracował jego próby literackie. Powstawały w krótkim czasie, w latach 1963–65, kiedy Beksiński poszukiwał nowej dziedziny twórczej – wyczerpała się jego fascynacja abstrakcją, rzeźbą i fotografią. Podobno zastanawiał się, czy wybrać malarstwo czy pisanie. I kiedy dziś czyta się jego teksty, widać, że nie tworzyły osobnej jakości – raczej przypominają odbicie jego obrazów. Tom zatytułowany jest „Opowiadania”, ale część tekstów przypomina szkice albo początki większej całości, która nie powstała. Uderza statyczność tej prozy nawet wtedy, gdy pojawia się zarys fabuły. Mamy więc skomplikowane konstrukcje architektoniczne, ponure budynki, lochy, plac egzekucyjny albo ogród pełen zmarłych. I bohaterów, którzy są zaszczuci i śledzeni, uciekają, boją się albo przeciwnie – są prześladowcami. Sceneria i zdarzenia przypominają koszmary senne, obsesyjne, perwersyjne i unurzane w okropieństwach. Najbardziej sugestywne jest opowiadanie „Manekiny”. To mógłby być początek pornograficznej powieści. Oto starzec na wózku i jego kolekcja manekinów w perukach, którymi zajmuje się młoda dziewczyna. Każdego dnia maluje, czesze i ubiera wybrankę starca. Manekin ma tę wyższość, że nie poci się, nie mówi, nic nie chce.
Te teksty są miejscami intrygujące, ale też odpychają sztywnością języka paranaukowego. Trudno opędzić się od myśli, że owe wizje w formie namalowanego obrazu byłyby ciekawsze. Sam Beksiński był bardzo krytyczny wobec swoich prób literackich i szybko porzucił pisanie. Zwłaszcza że właśnie zaczął zarabiać na erotycznych rysunkach i mógł myśleć o całkowitym poświęceniu się malarstwu. I dobrze się stało.
Zdzisław Beksiński, Opowiadania, wybór i oprac. Tomasz Chomiszczak, Wydawnictwo BOSZ, Lesko 2015, s. 416