Grzegorz Hańderek, rocznik 1977, nowy Rektor elekt ASP w Katowicach swoją uczelnię zna doskonale. Od 2003 roku, kiedy obronił dyplom w tejże Akademii, pracował na niej jako dziekan, a ostatnie dwie kadencje jako Prorektor. Ta konsekwentna droga w strukturze Akademii sprawiła, że Hańderek zna uczelnię od podszewki. Hańderek to aktywny artysta, doceniany na krajowych i międzynarodowych przeglądach sztuki. Zaczynał jako grafik, jednak obecnie jego praktyka obejmuje szeroki zakres mediów. Szerszej publiczności może być również znany za sprawą działalności projektowej (m.in. okładek płyt zespołu Lao Che) czy monumentalnej instalacji w Centrum Dialogu Przełomy Muzeum Narodowego w Szczecinie.
Jak w praktyce wygląda łączenie działalności artystycznej z nową rolą Rektora elekta Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach?
Moje prace ostatnio coraz bardziej związane są z miejscem, dzięki któremu mogą zaistnieć i któremu są w pewien sposób „dedykowane”. To miejsce tworzy kontekst – ważniejsze stają się sytuacje i działania niż obiekty, czy dzieła. Ma to oczywiście związek z tym, co dzieje się tu i teraz, ale i tak zwanym „naturalnym biegiem rzeczy”.
Coraz mniej interesuje mnie trwałość moich prac. Przeciwnie – „nietrwałość” jest dla mnie tematem, dla którego szukam formuły i formy… Na co dzień pracuję więc „konceptualnie”, głównie w formie „potencjalnych” audiowizualnych notatek – czekając na odpowiedni moment i okoliczności do działania.
A co z przyszłością edukacji artystycznej? Czego powinna uczyć Akademia Sztuk Pięknych w 2020 roku?
Akademia to dla mnie przede wszystkim pole wymiany, które tworzymy razem, jako studenci i pedagodzy – wraz z naszymi poglądami, czy punktami widzenia… I o jakość tej wymiany musimy dbać w pierwszej kolejności. Staramy się tworzyć alternatywne sposoby patrzenia na rzeczywistość, a w tym polu niewiele jest miejsca na proste rozwiązania, a już tym bardziej na gotowe recepty.
2020 to czas przewartościowań, ale i w tym przygnębiającym doświadczeniu trzeba szukać jakichś jasnych punktów. Jednym z nich jest na pewno wytrącenie z rutyny, której po trosze wszyscy ulegliśmy. Większość z nas – choć w różnym stopniu – miała świadomość, że dobijamy do ściany…
Wydaje się, że jest to czas dla zweryfikowania, czy nawet podważenia dotychczasowego sposobu myślenia, a więc uruchomienia kreatywności, wyobraźni. To one powinny być punktem wyjścia do korekty przyszłości. To brzmi być może nieco górnolotnie, czy wręcz utopijnie, ale mam tu na myśli przede wszystkim przyszłość, za którą odpowiadamy indywidualnie lub w ramach lokalnych wspólnot. Od tego powinniśmy zacząć. Tutaj też widzę rolę sztuki, projektowania, no i naszej Akademii.
Nie jestem więc pewien, czy „nauczanie” rozumiane jako jednostronny transfer wiedzy i umiejętności powinno być teraz wyłącznym obszarem naszej troski. Kompetencje są ważne – to oczywiste. O to dbaliśmy zawsze, to się nie zmienia. Rozwój osobowości i świadomości artystycznej nie sprowadza się jednak jedynie do zagadnień „warsztatowych”. Dziś przecież nawet wybór medium nie jest już transparentną decyzją i raczej wynika z idei niż odwrotnie.
Jakimi narzędziami zmiany tej przyszłości dysponuje dzisiaj Akademia?
ASP w Katowicach tworzą dwa filary – sztuka i dizajn. Oba wyrastają z krytycznej postawy i empatii. Chcemy, na bazie tego sąsiedztwa, a także dzięki kameralnej skali i zintegrowanej strukturze uczelni, budować nową jakość. Odejść od podziału na zamknięte dziedziny czy dyscypliny, a raczej podkreślać miejsca przecięć różnych dyskursów artystycznych i nie tylko, również naukowych, społecznych czy politycznych.
Wytworzenie pola wymiany, o którym mówię nie może ograniczać się wyłącznie do naszego środowiska – przeciwnie, powinno być to pole jak najbardziej inkluzywne – wyczulone na prawa mniejszości, różnorodność i wolność wypowiedzi. Również tych, które pochodzą z zewnątrz. Trzeba przy tym uznać, że sztuka nie operuje językiem dyplomacji i ta elementarna wolność jest jej fundamentem. Akademia jest więc naturalnym miejscem manifestacji poglądów i wizji świata.
Kluczowy jest tu także bezpośredni kontekst, choćby rzeczywistość trwającej wciąż w regionie transformacji. Żyjąc tutaj widzimy znacznie więcej niż melancholijny urok poprzemysłowych ruin. Porastające trawą ślady przeszłości stają się znakiem idei, które odchodzą w przeszłość. Myślę jednak, że i w tym porastaniu trawą można dostrzec jakąś perspektywę „organicznego” rozwoju.
Chcemy tworzyć sieć połączeń, w ramach której nasze środowisko pełnić będzie funkcję wiodącego ośrodka opiniotwórczego i kulturotwórczego.
Jakie są główne kierunki rozwoju ASP w Katowicach?
W największym skrócie: budowanie marki Akademii w oparciu o ludzi, osobowości, zwiększenie wpływu na otoczenie poprzez badania i współpracę, oraz inspirujący model edukacji oparty na partnerstwie.
Będąc również dynamicznie działającym ośrodkiem kulturalnym, wiemy jak ważne jest linkowanie się instytucji takich jak nasza. Chcemy więc mocno zaangażować się na rzecz rozwoju i profesjonalizacji infrastruktury kulturalnej regionu. Jest w tej materii sporo do zrobienia.
Jak będzie wyglądało „umiędzynarodowienie programów kształcenia” podczas kadencji Rektora w latach 2020-2024?
Mamy olbrzymi kapitał wiedzy dzięki pracy, która została wykonana w ostatnich latach. Elastyczna struktura kształcenia, rotacyjne pracownie międzynarodowe, różnego rodzaju doświadczenia warsztatowe wpisane na stałe w kalendarz dydaktyczny złożyły się na bardzo zróżnicowany model kształcenia w ASP, w który coraz mocniej włączani są eksperci z zagranicy. W najbliższym czasie będziemy inwestować w długofalowe partnerstwa z innymi uczelniami, nie tylko na polu dydaktyki. Rozważamy wymianę pedagogów w oparciu o system zleceń „kontraktów”. Będziemy również inicjować i wspierać praktyki i staże międzynarodowe dla studentów.
Sytuacja ostatnich kilku miesięcy pokazuje, że część kursów z powodzeniem może być prowadzona w formie zdalnej, ale oczywiście zasadniczy model dydaktyki oparty będzie jednak na bezpośrednim kontakcie.