Przywrócić ofiarom twarze
„Przy Planty 7/9”: pogrom kielecki na kinowym ekranie
Piotr Pęziński: – Historia pogromu na Żydach w Kielcach w 1946 r. to wciąż bardzo tajemnicza sprawa. Miał pan ambicję rozwiązania tej zagadki?
Michał Jaskulski: – To ciekawe, że ilekroć rozmawiam z kimś o tym filmie, jestem pytany o mój stosunek do prowokacji. Gdyby zdarzył się cud i otworzyłyby się na przykład archiwa moskiewskie, i tam – załóżmy – znalazłyby się dokumenty wyjaśniające okoliczności sprawy, to oczywiście byłbym bardzo zainteresowany opiniami historyków. Natomiast wyjaśnienie tego nic nie zmienia w stosunkach polsko-żydowskich.
Dlaczego?
Centralną sprawą pogromu jest to, że zginęli ludzie i ponieśli śmierć na polskiej ziemi, z ręki Polaków. Nasz dzisiejszy stosunek do tego wydarzenia jest najważniejszą rzeczą. Chodzi o zwykłą troskę o drugiego człowieka. Umieć współczuć, próbować zrozumieć ból, okazać współczucie. To jest to coś, co zmienia relacje Polaków i Żydów. Pamiętam różne rozmowy na temat Marszów Pamięci w Kielcach. I różne opinie ludzie na ten temat głosili – że to takie rozpamiętywanie, taka polityka wstydu. A to nieprawda.
No, ale wygląda na to, że ten temat wciąż jest drażliwy. Wielu denerwuje się, gdy to jest przypominane…
Nikt nie lubi, gdy przodków, którym zawdzięczasz życie, których kochasz, ktoś wskazuje jako złoczyńców. Żeby zrozumieć tę tragedię, trzeba się zanurzyć w tamten czas. Kiedy wyobrazisz sobie Polaka, dla którego Żyd stanowi zagrożenie, bo pomoc Żydowi grozi śmiercią całej rodziny, całą tę zmasowaną nazistowską odczłowieczającą Żydów propagandę, to te klocki zaczynają się jakoś układać.