Wybory prezydenckie odbędą się 18 maja. Wszystkich kandydatów poznamy na początku kwietnia
Hołownia swoją decyzję ogłosił w środę. – Do wyboru były […] daty majówkowe […] mógłby być to np. 4 maja, 11 maja, 18 maja i po konsultacjach również z przewodniczącym Państwowej Komisji Wyborczej zdecydowałem, że głosowanie wybierające kolejnego prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej odbędzie się 18 maja tego roku – mówił na konferencji prasowej. – Co oznacza, że jeżeli będzie potrzebne kolejne głosowanie, to ponowne głosowanie będzie miało miejsce 1 czerwca 2025 r.
We wtorek Szymon Hołownia poinformował o odroczeniu ogłoszenia decyzji o jeden dzień. – Postaram się tak zaplanować proces i z rządem, bo tam chodzi o publikację tego mojego postanowienia, ale też z przewodniczącym PKW Sylwestrem Marciniakiem, żeby to ruszyło jak najszybciej – przekazał marszałek.
Kalendarz wyborczy
Zgodnie z Konstytucją RP wybór prezydenta musi odbyć się 90 dni po zakończeniu stanów nadzwyczajnych (taki miał miejsce w województwach dotkniętych powodzią), a także między setnym a 75. dniem przed końcem kadencji urzędującej głowy państwa. Marszałek Hołownia miał do wyboru kilka terminów majowych. Wybór padł na 18 maja, mimo że druga tura będzie kolidowała z Dniem Dziecka (1 czerwca). W związku z kolizją został odrzucony wybór 4 maja, czyli majówki. Marszałek nie zdecydował się na 11 maja, który nie kolidował z żadnymi świętami. Szymon Hołownia przekonywał, że po konsultacji z PKW zdecydował się na przesunięcie wyborów o tydzień, aby wyborcy wracający z Wielkanocy i majówki mieli czas na zaangażowanie się.
Ogłoszenie kalendarza wyborczego nie oznacza oficjalnego startu kampanii. Jej początek nastąpi tydzień po ogłoszeniu decyzji przez marszałka, czyli 15 stycznia, po wpisaniu zarządzenia do Dziennika Ustaw. Wówczas do oficjalnej rywalizacji będą mogli przystąpić deklarujący chęć ubiegania się o najwyższy urząd. Obecnie start ogłosiło ośmioro kandydatów (lista poniżej). Ich liczba może ulec zmianie. Do 24 marca kandydaci mają czas na zarejestrowanie komitetów wyborczych, a do 4 kwietnia muszą dostarczyć wymagane 100 tys. podpisów.
Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Prawo do zgłoszenia protestu posiadają również wyborcy. W przypadku stwierdzenia nieważności obowiązki prezydenta przejmuje marszałek Sejmu, a kiedy jest to niemożliwe, marszałek Senatu. O braku dobrych pomysłów na rozplątanie wyborczego węzła wokół Sądu Najwyższego pisała Ewa Siedlecka.
Szybkie procesy
Dodatkowym „udogodnieniem” wynikającym z kampanii wyborczej jest 24-godzinny tryb wyborczy. Kandydat lub jego pełnomocnik wyborczy mają prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie ekspresowego orzeczenia, gdy ich zdaniem dochodzi do przekazywania nieprawdziwych informacji. Sąd ma prawo wówczas orzec:
1) zakaz rozpowszechniania takich informacji;
2) przepadek materiałów wyborczych zawierających takie informacje;
3) nakazanie sprostowania takich informacji;
4) nakazanie publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste;
5) nakazanie przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone;
6) nakazanie uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 100 tys. zł na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Termin 24 godz. dotyczy osobno czasu na rozpatrzenie wniosku, następnie złożenia odwołania, jak i złożenia zażalenia na decyzję do sądu apelacyjnego. Orzeczenie sądu należy zrealizować w ciągu 48 godz., a forma wykonania wyroku zawarta jest w jego treści. Cały proces może trwać dwa do trzech dni.
Do tej pory udział w wyborach zadeklarowali:
- Sławomir Mentzen (Konfederacja)
- Marek Jakubiak (Wolni Republikanie)
- Szymon Hołownia (Polska 2050 - Trzecia Droga)
- Rafał Trzaskowski (Koalicja Obywatelska)
- Karol Nawrocki (Prawo i Sprawiedliwość)
- Magdalena Biejat (Nowa Lewica)
- Piotr Szumlewicz (Związkowa Alternatywa)
- Marek Woch (Bezpartyjni Samorządowcy)
Konstytucja wyznacza kadencję prezydenta RP na pięć lat z możliwością jednokrotnej reelekcji. Kandydat ubiegający się o urząd musi mieć ukończone 35 lat (najpóźniej w dniu wyborów), polskie obywatelstwo i pełne prawo wyborcze. Głosowanie ma charakter powszechny, równy, bezpośredni i tajny. Do obowiązków najwyższego przedstawiciela RP należy „przestrzeganie Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalność i niepodzielność jego terytorium”, a także zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi i współtworzenie polityki zagranicznej. Obecny prezydent Andrzej Duda pełni urząd przez dwie kadencje, co udało się wcześniej jedynie Aleksandrowi Kwaśniewskiemu.