SŁAWOMIR SIERAKOWSKI: – W pana książce „Jak działa faszyzm” pada takie stwierdzenie: „Na Węgrzech i w Polsce, gdzie dopiero niedawno rozwinęły się liberalne demokracje, mamy żywe przykłady szybkiego oswajania faszyzmu”. Czy mam rozumieć, że według wyników pańskich badań my tu w Polsce mamy faszystowskie rządy?
JASON STANLEY: – Macie faszystowską partię i faszystowskiego przywódcę. Otwarta zostaje kwestia, do jakiego stopnia te siły zdołały zmienić polskie społeczeństwo, podważyć zasady demokracji i przejąć wymiar sprawiedliwości, obsadzając go lojalistami jednej konkretnej partii. Krótko mówiąc, odpowiedź na pana pytanie brzmi: tak. Przy czym oczywiście faszyzmy są różne, np. włoski różnił się od niemieckiego pod wieloma względami, począwszy od tego, że włoski nie był antysemicki. To, co macie w Polsce, przypomina trochę katolicki reżim Franco, czyli starą prawicę, ale stosującą nową metodologię. To o tyle dobra analogia, że widać u was silne wpływy antydemokratycznych i integrystycznych konserwatystów społecznych. Oczywiście przez lata spierano się, czy rzeczywiście warto nazywać generała Franco faszystą, ale według mnie to jest siła, która choć istnieje w wielu społeczeństwach w różnych formach, to zawsze odwołuje się do konserwatystów.
W jaki sposób?
Mówi do nich: trzeba pozbyć się demokracji, bo ona niszczy tradycję, a wy potrzebujecie naszych metod, by móc ją uratować. Jak poczytamy mowę Goebbelsa z 1935 r. pt. „Komunizm bez maski”, to on mówi właśnie do konserwatystów społecznych: to my bronimy religii przed pogańskimi i ateistycznymi masami. A przecież to, co macie teraz w Polsce, to właśnie antydemokratyczny rząd, który podsyca wciąż paranoiczną wojnę kulturową, rzekomo w obronie tradycyjnych polskich wartości.