Program Ziobry: Dożywocie plus

Staraniem ministra Zbigniewa Ziobry Polska dołączy do takich krajów jak Rosja, Ukraina i Węgry, które stosują karę dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości przedterminowego zwolnienia.

Ustawa zaostrzająca cały kodeks karny do poziomu, jaki mieliśmy w PRL, czeka na podpis prezydenta. Wielu prawników i organizacje obrony praw człowieka apelują o jej zawetowanie. W tym rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar.

Minister Ziobro tłumaczy, że zaostrzenie jest konieczne, bo kara musi odstraszać i eliminować. Apel RPO do prezydenta skwitował słowami: „Tragicznym komentarzem do apelu RPO, który przyniosło życie, jest sprawa zabójstwa 10-letniej dziewczynki z Mrowin”.

To rzeczywiście tragiczny komentarz, ale do filozofii ministra: że kara odstrasza. Bo zabójstwo w Mrowinach miało miejsce już po uchwaleniu przez parlament drastycznego podniesienia kar i wprowadzeniu bezwzględnego dożywocia. Ciekawe, jak minister wytłumaczy, że zabójcy nie odstraszyła podniesiona właśnie kara. Dlaczego nie wziął pod uwagę, że w razie gdyby nie dostał dożywocia, może po odbyciu kary trafić dożywotnio do ośrodka w Gostyninie jako potencjalnie niebezpieczna „bestia”?

Zbigniew Ziobro w resocjalizację nie wierzy

Odpowiedź jest prosta: przestępca nie kalkuluje, jaką dostanie karę. Szczególnie sprawcy najcięższych przestępstw i w ogóle przestępstw z użyciem przemocy. I Ziobro to wie, bo przecież skończył prawo, na którym uczył się też kryminologii. To, że od kilkunastu lat niestrudzenie i skutecznie działa na rzecz nieustannego zaostrzania prawa, wynika z wyznawanej przez niego i jego politycznych kolegów i koleżanki filozofii zemsty.

To sowiecki model polityki karnej: eliminacja i represja. Model europejski to resocjalizacja i zasada „drugiej szansy”. Minister Ziobro mówił publicznie, że w resocjalizację nie wierzy. Jest też zwolennikiem kierowania się w polityce karnej ekonomią: karać tanio, czyli wsadzać jak najwięcej przestępców i na tak długo, jak się tylko da. Kara bezwzględnego więzienia to z tego punktu widzenia ideał (oczywiście ideał ideału to kara śmierci, najbardziej ekonomiczna z możliwych).

Węgry, Ukraina i Rosja też karzą bezwzględnym dożywociem

Bezwzględne dożywocie, które wprowadza kodeks Ziobry, jest w Europie wyjątkiem. Trybunał Praw Człowieka wydał siedem wyroków (w sprawie Węgier, Wielkiej Brytanii i Holandii), w których uznaje, że narusza ono zakaz nieludzkiego i okrutnego karania, bo odbiera nadzieję, i zasadę poszanowania godności człowieka – bo odbiera wszelką kontrolę nad własnym losem.

Kara bezwzględnego dożywocia obowiązuje na Węgrzech (wbrew wyrokowi Trybunału), na Ukrainie i w Rosji. Jest też w Bułgarii, ale właśnie uchwalane jest jej zniesienie. Mają ją formalnie Holandia, Anglia i Walia, ale sędziowie odmawiają jej stosowania po wyrokach Trybunału. Była na Malcie, ale jest już zniesiona po wyroku tamtejszego Trybunału Konstytucyjnego. Minister Ziobro przywołuje też Francję, wskazując przepis o bezwzględnym dożywociu, ale pomija inne przepisy, które nie wyłączają rozmaitych środków zamiennych wobec skazanych na tę karę.

W ogóle bez kary dożywocia obywają się Norwegia, Hiszpania, Portugalia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina i Słowenia.

Porzućcie nadzieję, którzy wchodzicie do polskich ośrodków dla przestępców

Anders Breivik, który w Norwegii zabił 77 osób, dostał 21 lat więzienia. O tym, czy wyjdzie na wolność, czy trafi do ośrodka rehabilitacyjnego, zdecyduje specjalna komisja na koniec kary. Kraje, które mają tego rodzaju środek – ośrodki izolacyjno-rehabilitacyjne dla skazanych uznanych za stwarzających niebezpieczeństwo – nie mają w ogóle kary bezwzględnego dożywocia. Holandia, która jeszcze w latach 20. ubiegłego wieku stworzyła takie ośrodki, nie stosuje tej kary w ogóle, chociaż ma ją w kodeksie karnym (dane z piątej edycji badania European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics).

W Polsce mamy ośrodek dla „bestii” w Gostyninie, umieszczenie w którym też oznaczać może dożywocie (do tej pory wyszła jedna osoba). Ośrodek nazywany Krajowym Ośrodkiem Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym jest zresztą całkowitym przeciwieństwem podobnych istniejących w Europie. Tam umieszcza się na określony czas – u nas bezterminowo. Tam stwarza się półdomowe warunki życia, u nas w jednoosobowych pokojach śpi po osiem osób na piętrowych łóżkach z możliwością godzinnego spaceru po drodze pożarowej. Tam celem pobytu jest powrót do społeczeństwa, u nas – izolacja. Tam obowiązuje zasada drugiej szansy, u nas nad wejściem do ośrodka powinno się umieścić napis z „Boskiej Komedii” Dantego: „Porzućcie nadzieję, którzy tu wchodzicie”.

Kara dożywocia nie wpływa na poziom przestępczości

Kara bezwzględnego dożywocia jest – podobnie jak kara śmierci – karą eliminacyjną. I to podkreśla Zbigniew Ziobro, chwaląc swoją nowelizację. Bo chodzi o to, żeby przestępców trwale wyeliminować ze społeczeństwa.

Istnienie kary dożywocia, w tym dożywocia bezwzględnego, nie wpływa na poziom przestępczości, co doskonale widać w Rosji czy USA, które przodują w populacji skazanych i liczbie popełnianych przestępstw. A w Polsce w ogóle nie trzeba zaostrzać kar, bo jesteśmy, obok Cypru i Słowenii, krajem o najniższej w Unii Europejskiej przestępczości na 100 tys. mieszkańców (dane z 2015 r., ale od tamtego czasu przestępczość jeszcze spadła). Mamy 676 przestępstw na 100 tys., podczas gdy przeciętne pod tym względem Niemcy – 2596. Polska jest piąta od końca wśród wszystkich unijnych krajów pod względem liczby zabójstw na 100 tys. mieszkańców (dane Eurostatu).

A mimo to jest na ósmym miejscu wśród krajów Rady Europy (są tam wszystkie kraje oprócz Białorusi) pod względem liczby więźniów na 100 tys. mieszkańców. Średnia wynosi 102,5 więźniów, Polska ma 194,4. Przyczynia się do tego m.in. bardzo mały odsetek uwzględnianych przez sądy penitencjarne wniosków o warunkowe zwolnienie. W Europie Zachodniej orzeka się kary nierzadko surowsze, ale stawia się na resocjalizację w więzieniu i zwalnia warunkowo, jeśli ktoś wykazuje poprawę. U nas sądy penitencjarne boją się społecznej odpowiedzialności za wypuszczenie skazanego, bo przecież może popełnić przestępstwo. W 2016 r. z ponad 36,5 tys. wniosków o warunkowe zwolnienie uwzględniono 12,7 tys., w 2017 z 33,7 tys. – 11 tys., a w 2018 z 32 tys. wniosków – 10,2 tys.

W polskich więzieniach przydadzą się oddziały geriatryczne

A więc zaostrzamy kary mimo spadku przestępczości i przeludnienia w więzieniach. I wprowadzamy karę bezwzględnego dożywocia, chociaż ona w praktyce istnieje – sąd może określić minimalny czas, po którym skazany może się ubiegać o warunkowe zwolnienie. Na przykład w stosunku do Ryszarda Cyby, który w 2010 r. zastrzelił w Biurze Poselskim w Łodzi działacza PiS, sąd tę granicę wyznaczył na 30 lat. Cyba miał wtedy 62 lata. 92-letni starzec, jeśli dożyje, i tak nie wyjdzie na wolność, tylko pójdzie do domu opieki.

W więzieniach i w ośrodkach „na bestie” przydadzą się wkrótce oddziały geriatryczne. Choć zapewne podejście ekonomiczne nakazywałoby raczej ograniczyć opiekę lekarską i pozwolić działać naturze.