11 lipca do laski marszałkowskiej wpłynęła nowelizacja prawa o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw. Mimo szczegółowej nazwy zmiany mają charakter ustrojowy i dotyczą regulowania sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych, Sądu Najwyższego, a także Krajowej Rady Sądownictwa. Zmiany mają pozwolić PiS na szybsze wprowadzenie do Sądu Najwyższego sędziów wskazanych przez upolitycznioną KRS oraz wyznaczenie następcy prof. Małgorzaty Gersdorf. Rządzący chcą pozbawić ją stanowiska I Prezes SN, mimo że zgodnie z konstytucją jej kadencja trwa sześć lat.
Jak podaje portal 300polityka.pl, drugie czytanie projektu przewidziane jest na godz. 23.
Czytaj także: Poseł Marek Ast przekonuje, że PiS nie łamie konstytucji
Uwagi zgłoszone przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” oraz Sąd Najwyższy:
1. Zasadniczym celem zmian jest przyspieszenie wymiany kadrowej w Sądzie Najwyższym i to ze szkodą dla rzetelności oceny kompetencji poszczególnych kandydatów. Chodzi o propozycje, które sprowadzają się do zmniejszenia ze 100 do 50 liczby sygnatur akt spraw, opinii prawnych lub innych dokumentów, które kandydat na wolne stanowisko sędziowskie powinien dołączyć do karty zgłoszenia oraz z 200 do 100 liczby sygnatur akt spraw, opinii prawnych lub innych dokumentów w przypadku, gdy kandydat na wolne stanowisko sędziowskie wykonywał więcej niż jeden z zawodów uprawniających do ubiegania się o urząd sędziego.
Cel ten ma być zamierzony także przez pozbawienie kandydatów do urzędu sędziego Sądu Najwyższego prawa do odwołania się do Naczelnego Sądu Administracyjnego (stanowi to naruszenie konstytucji i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) oraz wprowadzenie możliwości odrzucenia przez KRS odwołania kandydata na sędziego Sądu Najwyższego – bez żadnego uzasadnienia.
2. W wyniku proponowanych zmian prezydent i premier będą w istocie ustalać, ile będzie musiało być obsadzonych stanowisk, by Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN musiało przedstawić kandydatury, i będą mogli tą liczbą manipulować dla osiągnięcia doraźnych celów politycznych, nie kierując się przy tym prawem obywateli do niezależnego sądu.
3. Zdaniem RPO brak obowiązywania zasady kworum w trakcie podejmowania uchwał przez organy kolegialne, których skutki dotyczą wszystkich członków tego środowiska, „uznać należy za wysoko niepokojące zjawisko”. „Należy bowiem postawić pytanie o ratio legis takiego rozwiązania, które nie zostało wskazane przez projektodawcę w uzasadnieniu. Przewidziane rozwiązanie może prowadzić do znaczącego ograniczenia samorządności w sądach powszechnych” – uważa RPO.
4. Wątpliwości budzi górne ograniczenie wiekowe dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz aplikację sędziowską uzupełniającą i prokuratorską uzupełniającą. Ograniczenia te będą wynosić 35 lat dla kandydatów na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz 40 lat dla kandydatów na aplikację sędziowską uzupełniającą i aplikację prokuratorską uzupełniającą. Według RPO istnieją wątpliwości, czy przyjęte ograniczenie wiekowe nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania i niedyskryminacji z art. 32 konstytucji.
5. Przyjęty tryb procedowania pozwala pominąć w procesie legislacyjnym etap konsultacji publicznych, co należy uznać za obejście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. „Konsultacje publiczne to sposób demokratycznego włączania obywateli w proces podejmowania decyzji. Jest to procedura, której celem jest wymiana opinii między decydentami a społeczeństwem, mająca pomóc w przyjęciu racjonalnego, możliwie najlepszego rozstrzygnięcia. Jednocześnie konsultacje publiczne nie pozbawiają decydentów prawa do podejmowania ostatecznych rozstrzygnięć, niezależnie od treści zebranych opinii” – uważa RPO.
6. Iustitia podkreśla, że proponowana nowelizacja odnosi się do wielu ustaw dotyczących sądownictwa, a zatem do ustaw o charakterze ustrojowym. Ograniczanie okresu vacatio legis do 14 dni w przypadku zmiany u.s.p., a w odniesieniu do zmiany ustaw o Sądzie Najwyższym oraz ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przewidziany brak vacatio legis jest złamaniem zasady prawidłowej legislacji.
7. Odstąpienia od zasady, w myśl której każdy sąd rejonowy i okręgowy musi dzielić się na wydziały cywilny i karny, doprowadzi do zmniejszenia znaczenia dla lokalnych środowisk małych sądów, co w efekcie może prowadzić do ich likwidacji.
8. Nowelizacja prawa o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmianę w możliwości odwołania się przez sędziego lub asesora sądowego od zmiany podziału czynności skutkującej zmianą zakresu jego obowiązków, w szczególności zaś przeniesieniem do innego wydziału sądu poprzez wprowadzenie ograniczeń dotyczących dopuszczalności tego odwołania. Zmieniono także organ rozpoznający odwołania od decyzji prezesów sądów w sprawie podziału czynności, skutkujących zmianą zakresu obowiązków sędziego, poprzez zastąpienie kolegium sądu apelacyjnego Krajową Radą Sądownictwa. Według stowarzyszenia „Iustitia” to jedna z najgroźniejszych zmian proponowanych w nowelizacji.