Tradycyjne wytłumaczenie wigilijnego wręczania prezentów jest następujące: staramy się naśladować szlachetny uczynek św. Mikołaja, biskupa Miry, żyjącego ok. V wieku. Gdy odziedziczył spory spadek, postanowił wspomóc jedną z biednych rodzin w swoim mieście. Trzem młodym dziewczynom, którym z powodu ubóstwa groziło zejście na złą drogę, po kryjomu podłożył trzy złote kule.
Czy rzeczywiście w trakcie przedświątecznych zakupów przyświeca nam równie szlachetna motywacja? – Obdarowywanie się prezentami to niewątpliwie piękny i godny pochwały odruch – uważa dr Bogusław Pawłowski z Katedry Antropologii Uniwersytetu Wrocławskiego. – Trudno jednak nie zwrócić uwagi na fakt, że nasza skłonność do dawania podarków jest znacznie starsza niż bożonarodzeniowa tradycja i z biologicznego punktu widzenia nie stanowi niczego dziwnego ani wyjątkowego. Zjawisko to występuje bowiem we wszystkich kulturach, choć oczywiście przybiera różne formy.
Korzystna wymiana
Kiedy antropologowie zaczęli badać kulturę mieszkańców Wysp Trobriandzkich na Pacyfiku, zaobserwowali dość ciekawy obyczaj nazywany kula. Trobriandczycy wymieniają się nieustannie prezentami, które krążą pomiędzy tworzącymi okrąg wyspami archipelagu. Przy czym w jedną stronę wędrują naszyjniki wykonane z muszli, a w przeciwną naramienniki.
Czterysta lat przed tym, nim nauka zajęła się badaniem obyczajów na Wyspach Trobriandzkich, do wybrzeży Ameryki przybił Krzysztof Kolumb. Przodkowie hiszpańskiego odkrywcy oraz napotkanych Indian najprawdopodobniej ostatni raz żyli obok siebie przed dziesiątkami tysięcy lat. A jednak tubylcom nie trzeba było tłumaczyć ani czym jest podarunek, ani tego, że w rewanżu również należy dać prezent.
Obydwa te przykłady, jak i wiele innych pochodzących z badań antropologów i psychologów, pokazują siłę obecnego w naszej naturze instynktu wymiany.