Ziemie pełne duchów
Karolina Ćwiek-Rogalska, Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty, Wydawnictwo RN 2024, s. 432
‚‚W naukach humanistycznych często myślimy pokoleniami: pierwszym, któremu coś się przydarzyło, drugim, któremu rodzice niekoniecznie chcieli przekazać pamięć o tym wydarzeniu, i trzecim, które próbuje się dowiedzieć i zrozumieć. Należę do tego trzeciego pokolenia” – wyjaśnia w „Ziemiach” Karolina Ćwiek-Rogalska. Pochodząca z Wałcza badaczka pogranicza napisała książkę o wygnaniu i osadnictwie, o pożegnaniach i tęsknotach, o oswajaniu i zakorzenianiu się na poniemieckich terenach, które po drugiej wojnie światowej weszły w granice Polski. Ponieważ pochodzi z Wałcza, jej opowieść dotyczy głównie Pomorza. Ale nie tylko, bo opisane wydarzenia i mity obejmują całość zjawisk, jakimi były zasiedlanie, szabrowanie i utwierdzanie się w przekonaniu o dziejowej sprawiedliwości i prawie do tych ziem.
To opowieść o politycznej decyzji, organizacji przesiedleń, o kłopotach z nimi związanych. A w tle cały czas są ci, którzy byli tu wcześniej – najpierw obecni fizycznie, potem pojawiający się jako turyści, odwiedzający utracony Heimat, a dziś – duchy przeszłości zaklęte w starych przedmiotach, pocztówkach, architekturze, znikających cmentarzach.
To książka historyczna z elementami analizy socjologicznej. Ukazuje fenomen ruchu ludności, który dotyczył jednego pokolenia, ale który rezonuje na kolejne, analizuje wielowarstwowość i specyfikę tzw. Ziem Odzyskanych, które w przyszłym roku będą obchodziły 80-lecie.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA
***
Historia ma przyszłość
Andrzej Nowak, Kto pisze naszą historię? Rozmowy polskie wiosną XXI wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2024, s.