Zagadka Borysa III, sojusznika Hitlera. Nagła śmierć cara była dla Bułgarów szokiem

W niewyjaśnionych okolicznościach w kulminacyjnym momencie drugiej wojny światowej zmarł władca Bułgarii, sojusznik Hitlera, który nie zgodził się wystąpić zbrojnie przeciwko Stalinowi.

Była godz. 16.22, sobota, 28 sierpnia 1943 r. W pałacu w Sofii zmarł po kilkunastominutowej agonii 49-letni car Borys III (w Bułgarii władca nosił ten tytuł zgodnie z bizantyńską tradycją). Gwałtowna – zaledwie po tygodniu od pierwszych bóli – śmierć stosunkowo młodego monarchy była szokiem dla Bułgarii. Z niepokojem patrzono na przyszłość kraju. Co przyniesie narodowi coraz bardziej możliwa klęska w wielkiej wojnie niemieckiego sojusznika? Czy Bułgaria zostanie zajęta przez Armię Czerwoną i czy jej los będzie złagodzony za odmowę udziału w agresji na Związek Sowiecki?

Ta historia nie jest tylko ubraną w historyczny kostium anegdotą i ciekawostką z dziejów peryferyjnego kraju o na pół bajkowym królu-carze. Rzecz działa się bowiem w bardzo specjalnym momencie historii i w miejscu ważnym strategicznie dla dziejów całego kontynentu europejskiego. Druga wojna światowa osiągnęła punkt kulminacyjny i świat z zapartym tchem obserwował, na którą stronę przechyli się szala zwycięstwa. Na froncie zachodnim miesiąc wcześniej alianci wylądowali na Sycylii. We Włoszech obalono sojusznika III Rzeszy Benita Mussoliniego. Nie było jeszcze do końca jasne, jak się zachowają nowy rząd i społeczeństwo włoskie po 20 latach nacjonalistycznej indoktrynacji. Na froncie wschodnim pod koniec 1942 r. zatrzymano Niemców i ich sojuszników pod Stalingradem nad Wołgą oraz na przedgórzach Kaukazu. Na kilka dni przed śmiercią bułgarskiego cara zakończyła się wielka bitwa na łuku kurskim, która miała pokazać, że Niemcy wciąż są stroną aktywną i atakującą; brało w niej udział po obu stronach prawie 3 mln żołnierzy i zniszczono ponad 7,5 tys. czołgów: Niemcom odebrano inicjatywę strategiczną, ale 80 proc. zniszczonych czołgów to były maszyny sowieckie.

Kreml patrzy na Bułgarię

Bułgaria ze względu na swoje geograficzne położenie odgrywała ważną rolę w geopolitycznych koncepcjach Rosji, która usiłowała doprowadzić do rozbicia imperium Osmanów i zapewnić sobie wyjście z Morza Czarnego na Morze Śródziemne.