Ostatnie dni III Rzeszy. Recenzujemy nowe książki historyczne

Finis Germaniae

Osiem dni maja. Ostateczny upadek III Rzeszy, Volker Ullrich, przeł. Artur Kożuch, wydawnictwo HI:STORY 2024, s. 384

To zwieńczenie świetnej biografii Hitlera tego autora. Były kierownik działu politycznego tygodnika „Die Zeit” zestawił pełen napięcia kolaż. Opisał wydarzenia z ostatnich dni istnienia III Rzeszy – od samobójstwa Hitlera 30 kwietnia 1945 r. po podwójną kapitulację Niemiec 8/9 maja. Sięgnął też do wojennej przeszłości i powojennej przyszłości. Fale niemieckich uciekinierów ze wschodu i gehenna marszów śmierci więźniów KZ. Walki o Berlin i Wrocław. Tysiące samobójstw Niemców, grabieże i gwałty. Opóźnianie kapitulacji, by jak najwięcej żołnierzy mogło wycofać się na Zachód. W Berlinie przywieziona z Moskwy „grupa Ulbrichta” tworzyła administrację, w Kolonii Konrad Adenauer zyskiwał zaufanie Brytyjczyków. Można by jeszcze dodać, że w Szczecinie wybuchł konflikt między niemieckimi komunistami, polskimi emisariuszami i dowództwem radzieckim, rozstrzygnięty w Poczdamie. Podzielone Niemcy rozstawały się z przeszłością, oddawały ferworowi odbudowy i służalczości wobec okupantów. Brunatne finis Germaniae okazało się dwojakim nowym początkiem.Książka Ullricha to bardzo dobre wypisy z badań historyków i biografii znanych postaci wszystkich stron. Symboliczne jest zderzenie np. losów Marleny Dietrich i jej siostry prowadzącej z mężem kino odwiedzane przez załogę kacetu w Bergen-Belsen.

ADAM KRZEMIŃSKI

***

Miasto pod miastem

Podziemny Muranów, Jacek Leociak, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2024, s. 344

Przed wybuchem drugiej wojny światowej w Warszawie było 380 tys. Żydów, mniej więcej 30 proc. ogółu mieszkańców. Tworzyli swoje miasto, żywe, gorące, pulsujące.