Prosto z książki
Bohaterowie ZSRR, kronika z Treblinki. Nowe książki historyczne
Rabunek nie ratunek
Łowcy skarbów. Jak ojcowie archeologii rozkradli bogactwa Orientu, Jürgen Gottschlich, Dilek Zaptcioglu-Gottschlich, przekład Emilia Skowrońska, Znak 2023, s. 384
Żyjemy w przekonaniu, że w XIX w. oświeceni odkrywcy z Zachodu badali starożytne cywilizacje z czystej ciekawości naukowej. Autorzy tej publikacji pokazują, że dla wielu tuzów archeologii celem było pozyskanie zabytków do muzeów. Patriotyczno-merkantylne pobudki tłumaczyli chęcią ratowania cennych obiektów przed nieokrzesanymi mieszkańcami Bałkanów, Bliskiego Wschodu czy Egiptu. Wywożenie arcydzieł uwikłane było w politykę – gdyby Imperium Osmańskiemu nie zależało na dobrych układach z Cesarstwem Niemieckim, nie przymykałoby oka na utratę skarbów. Dzięki machlojkom i układom Heinrich Schliemann wywiózł skarb Priama ze wzgórza Hisarlik, Carl Humann – ołtarz z Pergamonu, Theodor Wiegand – bramę targową z Miletu. Autorzy apelują, by je zwrócić. Ich książka wpisuje się w międzynarodową debatę na temat restytucji zabytków (patrz art. s. 64). Istambuł wystąpił o zwrot skarbu Priama w 1874 r., Egipt o popiersie Nefertiti w 1924 r. Dotąd nie zostały oddane.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA
Jądro ciemności
W cieniu Treblinki. Zagłada Sokołowa Podlaskiego. Dzień w Treblince. Kronika żydowskiego życia, Simche Polakiewicz, przekład Agata Reibach, Wydawnictwo Austeria, Kraków, Budapeszt, Syrakuzy 2023, s.329
Nagi mężczyzna idzie wzdłuż torów gdzieś w środkowo-wschodniej Polsce. Pragnienie zaspokaja, pijąc rosę. To fragment podwójnych wspomnień Simche Polakiewicza, zebranych w jednym tomie. „Dzień w Treblince” opublikowany został jeszcze w 1948 r. w Buenos Aires, „W cieniu Treblinki” dziewięć lat później w Tel Awiwie.