Prosto z książki: dzieje Wołgi, Lwów od kuchni i wojny napoleońskie

Podróż z biegiem Wołgi to ani romantyczna przygoda, ani wyprawa w głąb jądra ciemności. Najważniejsza refleksja wydaje się jednak taka, że Wołga nie jest w całości rosyjska.

materiały prasowe

Rzeka nieimperialna

Wołga. Meandry Rosji, Geir Pollen, przekład Witold Biliński, Wydawnictwo Znak, Kraków 2023, s. 591

Napisanie dobrej historii wielkiej rzeki jest nie lada wyzwaniem. Mało kto był dotąd w stanie spleść ów naturalny fenomen z losami ludzi i kraju, pokazując go na ich tle. Geir Pollen nie jest historykiem, lecz pisarzem i tłumaczem, nie napisał więc książki historycznej. Jego „Wołga” jest raczej esejem niż tekstem naukowym. W przypadku tematu, jakim jest najdłuższa rzeka Europy (ponad 3,5 tys. km), jest to nie tyle zarzut, co być może konieczność. Pollen przyznaje bowiem, że Wołgi nie da się zamknąć w ramach najobszerniejszego nawet tekstu. Napisanie kompletnej historii rzeki ze wszystkimi społecznymi, kulturowymi czy środowiskowymi kontekstami jest niemożliwe. Autor nie walczy więc z jej nurtem, lecz daje się mu ponieść od źródeł na Wyżynie Wałdajskiej między Moskwą a Sankt Petersburgiem aż do ujścia do Morza Kaspijskiego.

Pollen patrzy na Rosję bez różowych okularów – mieszkał tam przez kilkanaście lat. W przeciwieństwie do wielu podróżników z zewnątrz nie szuka „rosyjskiej duszy”. Jego podróż z biegiem Wołgi to ani romantyczna przygoda, ani wyprawa w głąb jądra ciemności. Najważniejsza refleksja wydaje się jednak taka, że Wołga nie jest w całości rosyjska. Choć jest dla Rosjan bardzo ważna, to jej dzieje w równej mierze kształtowali Tatarzy, Bułgarzy Wołżańscy, Kozacy, osadnicy z Niemiec, Maryjczycy i Czuwasze. Dając im głos, Pollen napisał nieimperialną historię Wołgi.

TOMASZ TARGAŃSKI

***

Napoleon globalny

Wojny napoleońskie. Historia globalna, Alexander Mikaberidze, przekład Tomasz Fiedorek, Rebis, Poznań 2023, tom I, s. 648, tom II, s.