Syntetyczni dublerzy. Czym kiedyś zastępowano paliwo, mięso, cukier...?

Paliwo, mięso, cukier – wszystko można zastąpić zamiennikami, co udowodnili chemicy w czasach kryzysów i wojen.

AKG/Forum Fritz Haber, który doradził rządowi Niemiec, jak syntetyczny amoniak użyć do produkcji prochu.

W przededniu pierwszej wojny światowej angielski dziennikarz Norman Angell ogłosił w książce „The Great Illusion” (Wielka iluzja), że konflikt zbrojny między mocarstwami nie wybuchnie, bo zwycięzcy ucierpieliby tak samo jak zwyciężeni. Na skutek zerwania międzynarodowych powiązań handlowych poszczególne kraje nie miałyby czym zastąpić importowanych strategicznych surowców i produktów.

Książkę przełożono na 11 języków. Za jej sprawą idealiści uwierzyli, iż pomimo wyścigu zbrojeń wojny nie będzie. Z kolei oficerowie w sztabach generalnych skupili się na planowaniu działań błyskawicznych, również uznając, że w nowoczesnych czasach długotrwałe walki są niemożliwe. „Niemcy nie planowały na potrzeby wojny długotrwałej i w chwili jej rozpoczęcia posiadały zasoby azotanów dla produkcji prochu wystarczające na najwyżej sześć miesięcy i ani grama więcej” – podkreśla Barbara Tuchman w książce „Sierpniowe salwy”. Cztery lata po ukazaniu się „Wielkiej iluzji” okazało się, iż wszyscy się myli. Bo nikt nie wziął pod uwagę kreatywności naukowców.

Strzelanie z amoniaku

Dla brytyjskiej floty odcięcie Niemiec od dostaw saletry z chilijskich kopalń nie stanowiło większego problemu. Tymczasem to z niej wytwarzano proch amonowy. Był on niezbędny do wystrzeliwania kul karabinowych i pocisków z dział. A wojna szybko zamieniła się w pozycyjną i to siła artylerii oraz karabiny maszynowe decydowały, która strona zyska przewagę. Bez zamiennika saletry Niemcy musiałyby skapitulować przed latem 1915 r.

Nie stało się tak za sprawą Fritza Habera, który na początku XX w. postanowił uratować niemieckie… rolnictwo. Wedle prognoz uczonych zajmujących się demografią oraz produkcją rolną z powodu wzrostu liczby mieszkańców oraz wyjałowienia ziemi do 1930 r.