Ludy słowiańskie pod koniec pierwszego tysiąclecia naszej ery przyjmowały chrześcijaństwo z Rzymu lub z Bizancjum. Władcy słowiańscy podejmowali w ten sposób wybór nie tylko religijny, lecz także polityczny i cywilizacyjny. Oba główne nurty chrześcijaństwa, zachodni i wschodni, rywalizowały na tym tle. Książę kijowski Włodzimierz Wielki ostatecznie przyjął chrzest z Bizancjum prawdopodobnie w 988 lub 989 r.
Średniowieczne feudalne państwo – Ruś Kijowska – tworzyło się wokół Kijowa i Nowogrodu Wielkiego. Na jego ziemiach rozwijała się kultura staroruska i formowały stopniowo trzy narody: ukraiński, białoruski i rosyjski. Współczesna propaganda kremlowska uważa je za „trójnaród”, ale Ukraińcy ten konstrukt odrzucają, widząc siebie jako twór odrębny, z własną historią, kulturą, językiem, wizją samodzielnej przyszłości. Agresja Rosji Putina, trwająca de facto od 2014 r., kiedy Moskwa zajęła Krym i poparła separatystów w Donbasie, ten proces przyspieszyła i wzmocniła.
Włodzimierz wraz z chrześcijaństwem przyjął alfabet (cyrylicę), język cerkiewnosłowiański w liturgii, administrację kościelną, która współtworzyła zrąb państwowości. Chrześcijaństwo zachodnie, łacińskie, utrzymywało kontakty ze wschodnim, bizantyńskim, prawosławnym, używającym w liturgii i polityce języka greckiego, ale oba rozwijały się niezależnie. Po upadku w V w. Imperium Rzymskiego papieże stali się następcami cesarzy rzymskich. Tymczasem Konstantynopol pod władzą cesarzy bizantyńskich był nazywany „drugim Rzymem” i aspirował do roli głównego ośrodka ówczesnego świata chrześcijańskiego.
Rywalizacja z Rzymem doprowadziła w 1054 r. do zerwania kontaktów pod teologicznym pretekstem. Gdy w XV w. pod naporem Turków osmańskich upadł Konstantynopol, centrum chrześcijaństwa wschodniego zaczęło się przesuwać ku Rusi Moskiewskiej.