Esbecy od kuchni
Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990, Tomasz Kozłowski, IPN, Warszawa 2019, s. 328
Poza śmiesznym podtytułem – „transformacja organów” – nic w tej książce bym nie zmienił. Autor rozpoczyna od okresu rewolucji Solidarności, gdy tekę ministra spraw wewnętrznych objął Czesław Kiszczak. W resorcie zaprowadził wojskowy dryl, oficerami z wojska obsadził wiele stanowisk. W okresie stanu wojennego jego ludzie pokazali, co to znaczy „bijące serce partii”. Czas przełomu 1989 r. to zasadniczy temat książki. Rozpoczął się wówczas proces „zwijania” SB. Wbrew temu, co sądzi prof. Andrzej Zybertowicz, intelektualny guru PiS, upadające imperium MSW nie stało się bazą dla „antyrozwojowych grup interesu”, a Polska nie znalazła się „w uścisku tajnych służb”. Ostatnia mobilizacja funkcjonariuszy dotyczyła niszczenia tajnych akt. Kiszczak nie bronił swoich dawnych podwładnych, gdy przyszło do zwolnień i weryfikacji. Autor za nierealną uważa realizację „opcji zerowej”, czyli budowania na początku lat 90. służb III RP od podstaw. „Kluczem do zrozumienia roli służb specjalnych po 1989 r. są politycy, a nie funkcjonariusze”. Esbecy – pisze dalej – byli zazwyczaj gotowi wykonywać rozkazy każdej władzy.
MARCIN ZAREMBA
***
Kronika wielkiej zmiany
Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm. XV–XVIII wiek, Fernand Braudel, PIW, Warszawa 2019, trzy tomy
Trzytomowe, klasyczne dzieło Fernanda Braudela doczekało się wznowienia po 27 latach od pierwszego polskiego wydania. Choć nie sposób w kilku zdaniach opisać, o czym jest ta książka, to najbliżej prawdy byłoby stwierdzenie, że jest to kronika wielkiej zmiany, czyli narodzin kapitalizmu, rozumianego przez Braudela nie tylko jako system gospodarczy, ale i ład społeczny podtrzymywany przez kulturę.