Świadek epoki
Eric Karpeles, Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza, przekł. Marek Fedyszak, Noir sur Blanc, Warszawa 2019, s. 450
„Na nieludzkiej ziemi”, wspomnienia Józefa Czapskiego z sowieckiego obozu, wyprzedziły „Archipelag Gułag” Aleksandra Sołżenicyna o ćwierć wieku. Mimo to dotąd poza „Portretem Józefa Czapskiego” Wojciecha Karpińskiego z 1996 r. nie doczekaliśmy się biografii ich autora. A jest o kim pisać. Czapskiego określa się jako „świadka historii XX wieku”, ponieważ jego życiorys jest ściśle związany z najważniejszymi wydarzeniami epoki: rewolucją rosyjską, wojną polsko-bolszewicką, zbrodnią katyńską, II wojną światową. Karpeles nie ucieka od historii, ale jednocześnie kreśli obraz Czapskiego niepolitycznego. Widzi w nim artystę, człowieka zmagającego się z własną niemocą, który przez kilka dekad codziennie malował przez kilka godzin. Nie jest to z pewnością biografia klasyczna, autor nie rekonstruuje każdego dnia z życia swojego bohatera. W zamian oferuje jednak coś o wiele bardziej fascynującego – spotkanie z jego wyobraźnią. Dzięki entuzjastycznym recenzjom, jakich „Prawie nic” doczekała się w Stanach Zjednoczonych, Karpeles odkrył Czapskiego dla świata anglojęzycznego. Nie sposób pomyśleć, by ktokolwiek, kto interesuje się Czapskim, mógł pominąć tę biografię.
TOMASZ TARGAŃSKI
***
Bitwa o cesarskie miasto
Mark Bowden, Hué 1968. Wietnam we krwi, przekł. Mateusz Fafiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019, s. 640
Odgłosy stłumionych wybuchów, dym, smród kordytu i ulewny deszcz – oto sceneria jednej z najważniejszych bitew wojny wietnamskiej: w Hué w styczniu i lutym 1968 r.