Birkuta nie zabiliśmy

W Archiwum Akt Nowych w zespole dokumentów Wydziału Kultury KC PZPR, wśród oficjalnych i mniej oficjalnych pism dotyczących filmu Andrzeja Wajdy „Człowiek z żelaza”, znalazła się notatka-ekspertyza, oceniająca film. Zapewne miała wzmocnić argumenty przeciwników dopuszczenia „Człowieka z żelaza” na ekrany.

Śledzi nie będzie. Wigilia z rozdzielnika w PRL

Zakupy w PRL były wielkim wyzwaniem nie tylko dla kupujących, ale także dla osób odpowiedzialnych za zapełnienie sklepowych półek tzw. masą towarową. W gospodarce niedoboru trzeba było rozdzielać deficytowe dobra. Tak zrodził się ustrój powszechnej reglamentacji. W latach 80. nastąpił jego rozkwit.

Przeszłość zaklęta

Edward Gierek skończył lat 86 i jest bardzo chory. Przez 10 lat rządził PRL-em, a karierę polityczną zakończył wraz z narodzinami Solidarności. Przez swoich następców został najpierw wykluczony z PZPR, później internowany w czasie stanu wojennego. Swoją emeryturę polityczną przeżywał na Śląsku, dokąd wrócił. Gdy kończyła się dekada rządów Jaruzelskiego, zaczynał rodzić się mit Gierka - dobrego gospodarza i łagodnego wobec opozycji I sekretarza KC PZPR.

Pierwsza kostka domina

Premier Rakowski napisał wspomnienia, więc na ich podstawie można wysnuwać pewne wnioski. Z dokumentów dość jasno wynika, że odwołanie premiera Zbigniewa Messnera i powołanie na jego miejsce Mieczysława Rakowskiego było - mówiąc może niezbyt elegancko - koncepcją wymiany konia. Wóz pozostaje ten sam, ale pasażerowie mają nadzieję, że nowy koń lepiej pociągnie. Skutek był natychmiastowy - w badaniach opinii publicznej zaufanie do rządu wzrosło niemal skokowo.

Dinozaur na kawałki

Ochotnicze Hufce Pracy są dziś jedną z niewielu instytucji działających w prawie niezmienionej formie od 1958 r. Nie pomaga to hufcom, nie pomagają także partyjne życiorysy kadry, równie niezmiennej jak cała organizacja. A jednak znalazła sposób na przetrwanie. Samorządowcy Małopolski mówią, że to sabotaż.

Towarzysz Zenon

9 sierpnia Polska wystąpiła do Wielkiej Brytanii z wnioskiem o ekstradycję Heleny Wolińskiej, prokurator w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w latach 1949-1955. Podstawą wniosku jest zarzut, że Wolińska podpisała w listopadzie 1950 r. decyzję o aresztowaniu gen. Augusta Fieldorfa ps. "Nil" i dwukrotnie przedłużała areszt. Do ostatniej chwili władze polskie zastanawiały się nad treścią wniosku. Jeszcze parę dni wcześniej rzecznik Wojskowej Prokuratury Okręgowej oświadczył, że wniosek zawiera zarzuty bezprawnego aresztowania przez prokurator Wolińską 14 osób, wśród nich Zenona Kliszki. Warto przypomnieć tę dziś już zapomnianą postać, mimo że ostatecznie to nazwisko nie znalazło się we wniosku ekstradycyjnym. Zenon Kliszko był bowiem prawą ręką Władysława Gomułki w latach 1956-1970 i odgrywał w tym czasie rolę szczególnie ponurą.

Skórki dla departamentu

Hodowla królików ma na celu wyprodukowanie wełny z przeznaczeniem na wełnę i tkaniny, skórek przeznaczonych na futerka oraz mięsa - pisał w grudniu 1945 r. do naczelników więzień i obozów pracy ich ówczesny zwierzchnik ppłk Dagobert Jerzy Łańcut.

Dziś czerwonych goździków już nie ma

Goździk, dyżurny kwiatek PRL, zniknął z kwiaciarni. Pojawia się rzadko, najczęściej w wieńcach i wiązankach żałobnych. - Do takiej smutnej roli spadł ten kwiat - w głosie profesora Leszka Orlikowskiego z Instytutu Kwiaciarstwa w Skierniewicach pobrzmiewa nutka żalu. Przyznaje, lubił goździki. Były takie naturalne. Teraz przeszliśmy na kwiaty "woskowe". Anturium, na przykład.

Ostatni skład

Dziewięć lat temu w Sali Kongresowej odbył się XI Zjazd PZPR. 29 stycznia 1990 r. po południu I sekretarz Mieczysław Franciszek Rakowski wydał polecenie: - Sztandar wyprowadzić. Kierownicza siła narodu przestała istnieć. Kim byli ludzie, którzy w tych ostatnich dniach stali na jej czele? Co robią dzisiaj, co myślą o przeszłości, jak oceniają teraźniejszość?

Spoiwo

Kolejna rocznica wprowadzenia stanu wojennego w Polsce (13 grudnia 1981 r.) zbiega się z okrągłą 50 rocznicą uchwalenia przez Zgromadzenie Ogólne NZ powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (10 grudnia 1948 r.). Związek wydarzeń z pozoru odległy. A jednak! Zaproszony do tej rubryki gość, opozycjonista w PRL, poseł w RP, wspomina telefon Antoniego Rubinsteina do Antoniego Słonimskiego z czasów zmiany konstytucji PRL w 1976 r.: "Ta stara była taka dobra i zupełnie nieużywana". Władze państw komunistycznych traktowały prawa obywatelskie pogardliwie: A ile dywizji ma Deklaracja Praw Człowieka!? W tej sytuacji helsiński "trzeci koszyk" mógł posłużyć do rozmontowania systemu sowieckiego. Ale nie wszyscy i nie od razu to zrozumieli.