Stasys Eidrigevičius i jego matecznik misteriów

Obok drewnianej rzeźby smutnego Pinokia z długim nosem piętrzą się białe maski. Na ścianach gęsto wiszą portrety, szkice, fotografie. Listy i pocztówki wysypują się z szufladek aptecznej szafy. W tym labiryncie symboli i zagadek pewnie porusza się tylko ich autor – Stasys Eidrigevičius. Malarz, twórca plakatów, ekslibrisów, ilustracji książkowych i przedstawień teatralnych niechętnie opowiada o swoim domu, bo jak mówi: „artysta nie jest o tym, że mieszka”.

Katarzyna Rzehak: „Litwo, ojczyzno moja...” Nie denerwuje Pana, gdy Polak wypowiada to zdanie?
Stasys Eidrigevičius: Ani trochę! Wręcz przeciwnie, jest mi miło. Teraz wszyscy musimy być razem i szukać tego, co nas łączy, a nie tego, co dzieli. Szczególnie jak mamy wojnę za ścianą. Zaczynam dzień od włączenia radia litewskiego, zawsze czekam, co powiedzą o Polsce, a teraz Polski jest w wiadomościach bardzo dużo. Gdy w maju otwarto w Wilnie wystawę „Arrasy Zygmunta Augusta”, to niemal wyłącznie o arrasach mówili. Polska jest Litwinom bliska, jest dla nich ciekawa, atrakcyjna. Mnie to tylko cieszy.

zdjęcia Hanna Długosz, stylizacja Katarzyna MackiewiczNiczego nie wyrzucam, bo wszystko może się stać dziełem sztuki – mówi artysta. Na tle obrazu Biały, z naklejoną na płótno białą koszulą, konstruktywistyczna piramida stworzona z kartonów po przesyłkach pocztowych, które Stasys pomalował i umieścił jeden w drugim.

K.R.: Jak zapamiętał Pan Polskę z czasów, kiedy przyjechał Pan tu po raz pierwszy, jeszcze w czasach głębokiego PRL-u?
S.E.: To był rok 1972, byłem młodym chłopakiem, wysiadłem z pociągu na Warszawie Gdańskiej, jakoś się dogadałem po polsku i dotarłem na Centralny. A stamtąd przesiadka do Bydgoszczy, bo tam czekał na mnie kolekcjoner ekslibrisów, Edmund Puzdrowski, na którego zaproszenie przyjechałem. Już w czasie podróży nie mogłem uwierzyć, jak wszyscy są dla mnie mili! Jacy gościnni! Jak każdy się rwie do rozmowy, pomocy. Na tle zamkniętych i wycofanych Litwinów z tego okresu Polacy wydali mi się otwarci, uśmiechnięci. To był inny świat.

zdjęcia Hanna Długosz, stylizacja Katarzyna MackiewiczApteczna komoda z porcelanowymi szyldami mieści archiwum pocztówek i listów. Każda z kilkudziesięciu szufladek jest wypełniona po brzegi. Na blacie stoi drewniana głowa, którą – według rysunku artysty – wyrzeźbił dla Stasysa znajomy z Litwy. Każdy przedmiot, każda tubka farby, filiżanka czy wachlarz ma swoją historię.

K.R.: Ale jeszcze wtedy nie został Pan w Polsce?
S.E.: Nie, nie mogłem, musiałem wrócić i odbyć służbę wojskową. Służyłem tylko rok, w okręgu kaliningradzkim. Jak się zorientowali, że maluję, kazali mi namalować żołnierza radzieckiego. Pokazuję obraz, a oni na to: „To przecież żołnierz niemiecki! Taki smutny może być tylko żołnierz niemiecki”. I już mnie więcej o obrazy nie prosili.