Druga Ewa. Choć pierwsi chrześcijanie przykładali większą wagę do męczenników niż matki Chrystusa, z czasem zaczęli w niej widzieć pośrednika pomiędzy Bogiem a ludźmi. W II w. św. Ireneusz z Lyonu nazwał Maryję drugą Ewą, która akceptując wolę Bożą, oddala grzech pierwszej z kobiet. Najstarsza zachowana modlitwa maryjna – „Sub tuum praesidium” (Pod Twoją obronę), pochodzi z ok. 250 r. i jest odmawiana w kościołach całego świata po dziś dzień.
Bogurodzica. Czczenie Maryi rozprzestrzeniło się szczególnie w Egipcie w III w., gdzie Orygenes po raz pierwszy użył greckiego terminu Theotokos (Bogurodzica). W V w. podczas soboru efeskiego Kościół oficjalnie potwierdził ten tytuł, przyznając Maryi godność Matki Bożej. W tym samym czasie zaczęto również budowę sanktuariów jej poświęconych, wśród nich słynnej Santa Maria Maggiore w Rzymie. Również na V w. przypada okres rozkwitu kultu Wniebowzięcia, który rozprzestrzenił się na cały chrześcijański świat.
Modlitwa i różaniec. Kult maryjny trafił do powszechnej świadomości prostych ludzi w Europie dopiero ok. XI/XII w. Właśnie wtedy rozpoczęła się epoka katedr, a wraz z nią powstawały centra kultu maryjnego, takie jak Notre Dame, Rouen, Reims, Chartres. Wśród teologów rozwijała się refleksja mariologiczna, powstawały słynne modlitwy (Ave Maria) oraz pieśni i chorały (Salve Regina, Ave Maris Stella), stanowiące przykład dojrzałej sztuki monastycznej. Równocześnie wielu świętych oddało swoje życie w służbie szerzenia kultu maryjnego, wśród nich znajdowali się Jan z Damaszku, Efrem Syryjczyk i Bernard z Clairvaux. Ten ostatni uznawał Maryję za wzorzec idealnego piękna i mediatorkę pomiędzy ludzkością a Chrystusem. Na czas pierwszych krucjat przypada również pojawienie się w kronikach chrześcijańskich wzmianek o różańcu, przypominającym swoją ideą praktyki religijne rytmicznego powtarzania modlitw znane z rejonów ówczesnej Palestyny.