Instytucja państwowa. Trybunał Świętego Oficjum Inkwizycji (hisz. Tribunal del Santo Oficio de la Inquisición) został utworzony przez katolickich monarchów Hiszpanii Izabelę I Kastylijską i Ferdynanda II Aragońskiego na mocy bulli papieża Sykstusa IV z 1478 r. Pierwszy trybunał inkwizycyjny rozpoczął działalność w Sewilli w 1480 r. Wraz z podbojami monarchii hiszpańska inkwizycja operowała na coraz większym obszarze (Portugalia, Indie, kolonie w obu Amerykach). Jej charakterystyczne godło przedstawiało krzyż, miecz (kara wobec heretyków) i gałązkę oliwną (pojednanie z pokutującymi).
Organizatorem i kodyfikatorem uprawnień Inquisición był cieszący się złą sławą spowiednik królowej – dominikanin Tomás de Torquemada. Głównym celem utworzenia odrębnej dla Hiszpanii inkwizycji była nie tylko chęć obrony katolickiej ortodoksji, ale również zastąpienia instytucji średniowiecznych, które znajdowały się pod kontrolą Rzymu. Ostatecznie w 1487 r. papież Innocenty VIII scedował swoje uprawnienia do rozpatrywania apelacji od wyroków na Torquemadę. Decyzja ta spowodowała przekształcenie się hiszpańskiej inkwizycji w instytucję państwową, choć o religijnym charakterze. Przez następnych 350 lat wpisała się ona na stałe w krajobraz społeczno-religijny dominium królestwa Hiszpanii.
Podejrzani heretycy i konwertyci. W rzeczywistości poza tropieniem czystości wiary Inquisición zajmowała się weryfikowaniem autentyczności nawróceń konwertytów z judaizmu (marranów) i islamu (morysków). Presja ta narosła wraz z awansem społecznym, w szczególności Żydów, którzy zaszczytami osiąganymi po przejściu na katolicyzm budzili niechęć tzw. starych chrześcijan. Sytuację zaostrzyły dwa dekrety królewskie z 1492 r.